دیسپلازی دهانه رحم (دیسپلازیا) چیست؟

در این مقاله قصد داریم در مورد بیماری دیسپلازی دهانه رحم که به اشتباه زخم دهانه رحم رایج شده است٬ صحبت میکنیم.

دیسپلازی دهانه رحم

دیسپلازی دهانه رحم (به انگلیسی: Cervical Dysplasia) حالتی است که سلول های دهانه رحم یا کانال اندوسرویکال٬ ورودیه بین رحم و واژن تغییرات غیر عادی پیدا میکنند.

به شدت با عفونت ویروس مرتبط با جنس پاپیلومای انسانی HPV همراه است، دیسپلازی رحم در زنان زیر 30 سال رایج است، اما در هر سنی ممکن است رشد کند.

علائم دیسپلازی دهانه رحم

درحالت عادی دیسپلازی علامت خاصی ندارد. گاهی ممکن است یک خونریزی غیر عادی اتفاق بیفتد.

لذا وقتی علامتی وجود ندارد بهترین راه تشخیص تست سالیانه پاپ اسمیر است.

علم به این بیماری موجب میشود که زنان پیگیری مناسب و درمان سریع تری را پیش بگیرند.
اما معمولا بانوان کمتر با این بیماری از قبل آشنایی دارند و يا به درستی از اطلاعات خود استفاده نمیکنند، در نتیجه ممکن است در معرض خطر ابتلا به سرطان سرويکس قرار بگیرند.

عواملی که موجب بیماری دیسپلازی دهانه رحم میشوند

– بعضی انواع ویروس HPV میتواند باعث دیسپلازی شود. در واقع  HPV انواع مختلف دارد و انواع کم خطر بیشتر زگیل تناسلی را ایجاد میکند اما انواع پرخطر میتوانند عامل دیسپلازی و سرطان بشوند. بیش از یک سوم از 100 نوع مختلف HPV ، می توانند از نظر رابطه جنسی انتقال داده بشوند و دو نوع خاص HPV 16  و HPV 18 به شدت به سرطان رحم مربوط هستند.

HPV معمولا از طریق فردی به فرد دیگر در طول تماس جنسی مانند مقاربت واژنی، مقاربت مقعدی یا رابطه جنسی دهانی منتقل می شود. عفونت HPV هم در زنان و هم مردان رایج است و اغلب زنان با سن زیر 20 سال را تحت تأثیر قرار می دهد. در بیشتر موارد خود سیستم ایمنی بدن٬ HPV را از بین می برد و عفونت را پاک می کند.

اما در برخی از زنان، عفونت همچنان ادامه پیدا میکنه و منجر به دیسپلازی دهانه رحم می شود. اما توسط هر گونه تماس پوست سالم به پوست یک فرد آلوده نیز میتواند منتقل شود. ویروس قادر به پخش شدن از یک قسمت از بدن به قسمت دیگری، از جمله دهانه رحم است. بیماری ها یا استفاده از داروهایی که سیستم ایمنی بدن را تضعیف میکند.

مانند افرادی که دارای بیماری های خاص هستند و یا افرادی که پیوند عضو انجام داده اند و یا دارای عفونت با ویروس HIV هستند بیشتر در معرض این بیماری قرار دارند.

• وجود شرکای جنسی متعدد
• زایمان قبل از سن ۱۶ سالگی
• تماس جنسی قبل از سن ۱۸ سالگی
• مصرف سیگار

در میان زنان مبتلا به عفونت مزمن HPV ، سیگاریها دو برابر بیشتر از افراد غیر سیگاری دیسپلازی شدید دهانه رحم را دارند، زیرا سیگار کشیدن سیستم ایمنی را مهار می کند.

– استفاده از کاندوم میتواند خطر انتقال HPV  را کاهش دهد ولی ویروس میتواند در پوست اطراف دستگاه تناسلی که با کاندوم پوشیده نیست زنده بماند.

همانطور که گفتیم تست سالیانه پاپ اسمیر یکی از مطمئن ترین راههای تشخیص دیسپلازی دهانه رحم است. بر اساس جواب تست پاپ اسمیر ممکن است سلولهای دهانه رحم نرمال باشند یا دیسپلازی درجه پایین یا درجه بالا و یا احتمال سرطان گزارش شود.

دیسپلازی در سه مرحله دیده میشود:

دیسپلازی دهانه رحم خفیف

دیسپلازی دهانه رحم متوسط

دیسپلازی دهانه رحم شدید

درمان دیسپلازی دهانه رحم

درمان بستگی به بسیاری از عوامل مختلف، از جمله شدت بیماری و سن بیمار دارد.

دیسپلازی دهانه رحم خفیف
دیسپلازی دهانه رحم خفیف گاهی بدون درمان حل می شود اغلب تنها نظارت مستمر با تکرار تست پاپ اسمیر پیشنهاد میشود.

برای خانم های مسن با دیسپلازی خفیف دهانه رحم معمولا نیازی به درمان نیست. مگر اینکه دیسپلازی دهانه رحم خفیف تا دو سال ادامه داشته باشد، که به دیسپلازی متوسط یا شدید دهانه رحم رسیده، یا سایر مشکلات پزشکی وجود داشته باشد.

دیسپلازی متوسط تا شدید

در دیسپلازی دهانه رحم متوسط تا شدید

دیسپلازی خفیف دهانه رحم که دو سال باقی مانده باشد

برای درمان سلول های غیر طبیعی و کاهش خطر سرطان دهانه رحم نیاز به درمان وجود دارد.

برخی از روشهای درمان دیسپلازی دهانه رحم:

۱- تکرار تست پاپ اسمیر

۲- کولپوسکوپی

بررسی دهانه رحم برای تشخیص سلول های غیر طبیعی به طوری که بیوپسی هایی می توانند گرفته شوند

۳- کورتاژ اندوسرویکس

یک روش نمونه برداری است که پزشک برای بررسی سلول های غیر طبیعی در کانال دهانه رحم به کمک وسیله قاشقی شکل٬ بافت کوچکی از دهانه رحم بر میدارد.

۴- روش جراحی شکافتن با حلقه الکتریکی لیپ (LEEP , LLETZ)

۵- روش بیوپسی مخروط برداری (conization)

یک روش نمونه برداری از بافت است که پزشک یک نمونه به شکل مخروط از دهانه رحم برمیدارد و به پاتولوژیست جهت تشخیص داده میشود. معمولا این روش همراه با بیهوشی موضعی و در بیمارستان انجام میشود. در بسیاری مواقع نمونه مخروطی شکل، دقیق ترین روش جهت تشخیص سرطان دهانه رحم است.

۶- انجماد یا کرایو سرجری (Cryosurgery)

۷- لیزر درمانی

۸- آزمایش دی ان ای HPV

این مي تواند آسیب های HPV را شناسایي کند که به علت سرطان رحم شناخته شده اند. و در نهایت باید بگیم که همیشه پیشگیری از درمان بهتر است.

پیشگیری از دیسپلازی دهانه رحم

• استفاده از کاندوم
• واکسیناسیون HPV در سنین 11 تا 26 سال
• اجتناب از سیگار کشیدن
• عدم تماس جنسی در سن زیر 18 سال
• تست پاپ اسمیر زنان  از سنین ۲۱ سالگی جهت پیشگیری و تشخیص سرطان دهانه رحم
• تغذیه مناسب و سبک زندگی سالم

اشتباه رایج در مورد زخم دهانه رحم و فریز کردن

دوستانی در مورد زخم دهانه رحم و فریز کردن پرسیده بودند که زخم دهانه رحم چی هست. در دنیا اصطلاحی به نام زخم دهانه رحم وجود ندارد و این عبارت در ایران به اشتباه رایج شده است.

این چیزی که اغلب بهش زخم دهانه رحم گفته میشود در واقع تغییرات هورمونی روی سلول های دهانه رحم هست که باعث مهاجرت سلولهای طبیعی از داخل به خارج دهانه رحم میشه و نمایی ایجاد میکنه به نام اکتروپیون که کاملا شبیه گل شکفته شده است.

این حالت رو یک پزشک با تجربه میتواند کامل تشخیص داده و فقط احتیاج به یک تست پاپ اسمیر روتین دارد. در این حالت خانم علائمی مانند ترشح، سوزش، خونریزی بعد از نزدیکی و لکه بینی… ندارد!! و اصلا اصلا احتیاج به فریز کردن ندارد.

اما گاهی به عللی روی همین سلول ها دیسپلازی اتفاق می افته و سلولها شروع به تغییرات بدخیمی میکنند. حالا موردی که هست اگر در این مرحله فریز انجام بشه نه تنها دیسپلازی بهبود پیدا نمیکنه بلکه باعث مخفی شدن سرطانی که در نطفه هست میشه.

در این مرحله اغلب خانم ها بدون علامت هستند و فقط در یک معاینه عادی و انجام پاپ اسمیر تشخیص داده میشود. خوشبختانه تشخیص در این مرحله باعث جلوگیری از پیشرفت این دیسپلازی به سمت نئوپلازی که همون سرطان هست میشود.

پس به طور خلاصه میتونیم بگیم فریز کردن بدون دلیل و بدون تشخیص قطعی نه تنها مفید نیست بلکه میتونه باعث مخفی شدن مشکلات مهم تری بشه. ولی وقتی تشخیص قطعی باشد پزشک میتواند برای بعضی از موارد عفونت مکرر و عود کننده فریز را انتخاب کند.