کمردرد یکی از علائم رایج در دوره بارداری است و ممکن است به عنوان یکی از تغییرات طبیعی در بدن زنان باردار رخ دهد. این درد معمولاً به دلیل تغییرات هورمونی، افزایش وزن و فشار بیشتر روی مفاصل است. بارداری اگرچه به خودی خود دوران سخت و طاقت فرسایی است، برای برخی از زنان ممکن است این دوران با عوارض ناخواسته‌ای همراه باشد که روز‌های سختی را برای آنها ایجاد می‌کند. یکی از مشکلات رایج میان خانم‌های باردار، کمردرد است. برخی این کمردرد را در تمام مدت بارداری تجربه می‌کنند، در برخی از بانوان کمر درد در بارداری در ماه‌های اول، در برخی در سه ماهه دوم و برخی از زنان دیگر نیز در ماه‌های آخر بارداری است.
درد کمر در زمان بارداری ممکن است از اولین هفته‌های بارداری شروع شود و در طول دوران بارداری ادامه داشته باشد. در برخی موارد، این درد ممکن است به علت مشکلات مرتبط با بارداری مانند کم‌خونی، التهاب مفاصل، یا کمبود ویتامین D نیز باشد. هرگونه درد یا علایمی که هر زن باردار تجربه می‌کند، باید با پزشک یا متخصص زنان مشورت کند. فقط یک پزشک می‌تواند به شما راهنمایی کند که آیا درد کمر شما عادی است یا نیاز به ارزیابی بیشتر دارد.
پزشک ممکن است توصیه‌های خاصی برای کاهش درد کمر بارداری داشته باشد، از جمله توصیه‌های مربوط به ورزش‌های مناسب برای بارداری، تغییر در نحوه نشستن و ایستادن، استفاده از حمایت‌های لازم برای کمر، و اگر لازم باشد، مصرف داروهایی که برای بارداری ایمن باشند.
علت کمر درد در بارداری
کمردرد در بارداری یکی از عوارض شایع این دوران است و بسیاری از زنان در طول دوران بارداری خود به نوعی با این عارضه دست و پنجه نرم می‌کنند. مهمترین دلایلی که میتوان برای کمردرد در بارداری به آنها اشاره کرد عبارتند از:
تغییرات هورمونی
در مدت زمان بارداری در بدن هورمونی به نام ریلکسین ترشح میشود، این هورمون به آرامش و عملکرد راحت مفاصل ناحیه لگن کمک بسیاری می‌کند و از این جهت وجود آن در بدن زن باردار ضروری به نظر می‌رسد، ضمن این که باعث میشود بدن زن باردار برای فرآیند زایمان آماده شود. اما یک مسأله در مورد این هورمون وجود دارد و آن این است که این هورمون می‌تواند باعث بی‌ثباتی رباط‌های حامی ستون فقرات و نهایتاً درد شدید کمر در زن باردار باشد.
افزایش وزن
همه زنان در دوران بارداری افزایش وزن را تجربه می‌کنند. در حالت طبیعی افزایش وزن نرمال یک زن باردار بین ۱۰ تا ۱۵ کیلوگرم است. یکی از اثرات جانبی افزایش وزن در دوران بارداری فشاری است که روی ستون فقرات ایجاد میشود، چرا که ستون فقرات در اثر تحمل وزن کودک و رشد او باید تغییراتی را متحمل شود که این تغییرات اغلب دردناک است. ضمن این که نوزاد و رحم باعث ایجاد فشار روی عصب‌ها و عروق خونی اطراف لگن می‌شوند که همین موضوع یکی از عوامل درد در ناحیه کمر محسوب میشود.
مرکز تغییرات گرانش
افزایش وزن و افزایش حجم شکم شما باعث تغییرات در مرکز گرانش بدن میشود. در واقع همزمان با رشد جنین و بزرگ شدن مداوم رحم و شکم، مرکز ثقل بدن رو به جلو تغییر می‌کند. این مسأله باعث میشود که زن باردار برای حفظ تعادل عضلات خود فشار زیادی را روی کمر وارد کند که در نهایت منجر به درد در این ناحیه میشود.
استرس
بسیاری از شرایط بدن در طول دوران بارداری دچار تغییر میشود، این تغییرات اکثرا باعث ایجاد استرس عاطفی در زن باردار می‌شوند، طبق مطالعات علمی احساسات ما می‌تواند باعث تغییرات شرایط جسمی و بروز فشار و تنش غیر ضروری روی کمر شده و اسپاسم عضلات این بخش و در نهایت درد را در پی داشته باشد.
جدا شدن عضلات راست شکمی
در سه ماهه دوم بارداری و همزمان با رشد جنین و بزرگ شدن رحم، عضلات شکمی رکتال نیز باز می‌شوند، این دو عضله از قفسه سینه تا استخوان شرمگاهی امتداد دارند و فاصله یافتن آنها از یکدیگر باعث میشود که زن باردار کمرد درد شدیدی را تجربه کند. بنابراین اگر شخص باردار در زمان هبرداشتن‌اشیاء و اجسام از زمین و نحوه خارج شدن از تختخواب محتاطانه عمل نکند و در طول روز بیش از حد توان کار کند مطمئناً کمر درد را تجربه خواهد کرد.
دیسک کمر در بارداری
یکی از دلایل کمر درد در بارداری دیسک بارداری است که در میان زنان باردار بسیار شایع است. دیسک بارداری عموماً به دلیل افزایش وزن و در نتیجه افزایش فشار روی ستون فقرات ایجاد میشود که در اکثر موارد با درد کمر همراه است.
البته این شرایط ممکن است در برخی زنان باردار بدون هیچ عارضه و علائمی باشد و در برخی دیگر با رشد جنین و افزایش حجم رحم اختلالات ایجاد شده باعث درد در ناحیه کمر شود.
انواع و علائم کمر درد در بارداری
معمولاً در دوران بارداری درد و احساس اسپاسم و گرفتگی عضلات در ناحیه مرکزی کمر و اطراف آن طبیعی است. گاهی اوقات این درد علاوه بر ناحیه کمر می‌تواند پاها را نیز تحت تأثیر قرار داده و ساق و کف پا را نیز درگیر درد کند. در برخی از زنان نیز درد کمر قابل تحمل و در اطراف گودی کمر و شکم رخ می‌دهد. انواع کمردرد‌های طبیعی در دوران بارداری عبارتند از:
سیاتیک
البته باید به این نکته توجه داشت که همه دردهای کمر و لگن در دوران بارداری نباید با سیاتیک اشتباه گرفته شوند. سیاتیک در دوران بارداری نادر و غیر معمول است اما در صورت وجود می‌تواند ناشی از فتق دیسک یا برآمدگی دیسک در قسمت پایین ستون فقرات باشد، در نتیجه تنها حدود یک درصد از زنان باردار ممکن است این درد را تجربه کنند.
در افرادی که به سیاتیک بارداری دچار می‌شوند درد پا معمولاً شدیدتر از درد کمر است، گاهی درد در زیر زانو احساس میشود و به کف پا و انگشتان پا نیز کشیده میشود. افرادی که سیاتیک بارداری دارند علائمی چون احساس سوزش و سوزن سوزن شدن در پاها یا بی‌حسی را تجربه می‌کنند.
درد لگن
درد لگن، دردی بسیار شایع در بارداری است که اکثر زنان آن را تجربه می‌کنند. این درد در قسمت تحتانی باسن و پشت ران‌ها احساس میشود و در دیگر بخش‌های پا از جمله زانو، مچ یا کف پا احساس دردی وجود نخواهد داشت.
پیشنهاد میشود بخوانید: آشنایی با انواع زایمان و راههای کاهش درد
درد زایمان
کمر درد ناشی از درد زایمان نیز معمولاً در روز‌های آخر بارداری شایع است؛ به ویژه در زنانی که قصد زایمان طبیعی داشته باشند. درد زایمان نوعی درد متفاوت است که به انقباض و گرفتگی عضلات در دوران قاعدگی بسیار شبیه و با شدت بیشتری همراه است. این درد اغلب ماندگار است و شدت و تکرار آن در فواصل کوتاه افزایش می‌یابد. این درد هیچ ارتباطی با فعالیت زن باردار ندارد و با انجام فعالیت شدت یا میزان آن تحت تأثیر قرار نمی‌گیرد.
کمردرد نشانه بارداری زودرس است؟
معمولا درد کمر در اواخر بارداری شروع میشود، اما برخی از زنان کمردرد را به عنوان نشانه اولیه بارداری گزارش می‌دهند. اگر درد کمر در اوایل بارداری اتفاق افتد، معمولاً به عنوان یک درد مبهم در قسمت پایین کمر توصیف میشود تا یک درد شدید.
این نوع کمردرد در دوران بارداری معمولا به دلیل نوسانات هورمونی است، اگرچه می‌تواند نتیجه کاشت جنین در رحم و یا تخمک گذاری باشد. در صورتی که بارداری همراه با استرس باشد، این موضوع ممکن است باعث کمر درد در زنان باردار شود.
10 روش کاهش و درمان کمر درد در بارداری
در اکثر موارد کمردرد‌های دوران بارداری ناشی از عدم استراحت و کار کردن بیش از اندازه است. بنابراین بهترین روش‌ها برای درمان و کاهش کمردرد‌های طبیعی در بارداری عبارتند از:
1- استفاده از کفش های طبی
در تمام طول دوران بارداری خود از کفش های طبی و مناسب استفاده کنند. کفش هایی با پاشنه های کوتاه به همراه حفظ قوس داخل پا (کفی مناسب) انتخاب کنند تا فشار وارد شده بر پاها و ستون فقرات حین راه رفتن کم شود و مشکلات ناشی از اضافه وزن مادر، به ستون فقرات او آسیبی نزند.مادران باردار هنگام خوابیدن بالشی را بین پاهای خود قرار دهند تا اگر احساس کمردرد می کنند، این درد در خواب از بین برود
2- جلوگیری از ایستادن زیاد
برای مدت طولانی در یک حالت ثابت قرار نگیرند تا خستگی بر آنها غلبه نکند؛ مثلا اگر برای مدت طولانی ایستاده اند، مکانی را پیدا کنند و بنشینند تا به کمردرد ناشی از ایستادن طولانی دچار نشوند و یا اگر برای مدت طولانی نشسته اند (مثلا پشت میز کار) و خسته شده اند، برای مدتی بایستند و یا تغییر وضعیت دهند.
3- استفاده از بالش بین پاها در هنگام خوابیدن
هنگام خوابیدن بالشی را بین پاهای خود قرار دهند تا اگر احساس کمردرد می کنند، این درد در خواب از بین برود. در طول سه ماهه دوم و سوم نیز می توان با قرار دادن بالشی نازک در زیر شکم احساس راحتی و آرامش کرد.
4- پیاده روی برای کاهش کمر درد در دوران بارداری
روزانه 20 تا 30 دقیقه پیاده روی آرام را در محلی مناسب و به دور از آلودگی هوا انجام دهند. پیاده روی با کفش مناسب علاوه بر کاهش کمردرد بارداری، فرصتی را به مادر می دهد تا بتواند با نوزاد خود صحبت کند. اگر پیاده روی در پارک و در فضای سبز انجام گیرد، روحیه ای چند برابر به مادر می دهد و مادر می تواند زیبایی های بصری خود را به جنین نیز منتقل کند.
5- استفاده از کمپرس سرد و گرم
اگر در دوران بارداری به کمردرد مبتلا شدید، سعی کنید با استفاده از کمپرس سرد و گرم در قسمت کمر به طور متناوب، به مدت 10 تا 15 دقیقه، باعث کاهش فشار عضلانی و ورم شوید.
در واقع استفاده از کمپرس گرم یا سرد برای مدت زمان کوتاهی می‌تواند درد کمر را تسکین دهد. همچنین غوطه ور شدن در وان آب گرم بسیار آرامبخش و تسکین دهنده خواهد بود.
استفاده از کیسه آب گرم به ویژه در ماه‌های ابتدایی بارداری اصلاً توصیه نمی‌شود. اما می‌توانید با گرم کردن ناحیه کمر، درد آن را تا حدودی تسکین دهید.
6- استفاده از کمربند طبی
یکی از نکات مهمی که توصیه می شود، استفاده از کمربند یا شکمبند طبی در طی دوران بارداری می باشد. البته استفاده از این کمربند اگر تحت نظر پزشک باشد بهتر است. این کمربند طبی باعث می شود هنگام راه رفتن و یا ایستادن طولانیمدت، درد کمتری در کمر ایجاد شود.
7- استحمام گرم
استحمام با آب گرم پس از یک روز خسته کننده، برای بهبود کمردرد مناسب به نظر می رسد.
8- جلوگیری از حمل بار سنگین
اجسام سنگین را بلند نکنند؛ مثل یک کودک و یا کیف و وسایل سنگین. بلند کردن اجسام سنگین توسط خانم باردار، علاوه بر اینکه احتمال بروز کمردرد را در او بیشتر می کند، احتمال سقط ناگهانی جنین را هم افزایش می دهد.
9- جلوگیری از خوابیدن به پشت
به مادران باردار، مخصوصا از ماه سوم حاملگی به بعد توصیه می شود هرگز به پشت خود نخوابند. خوابیدن به پشت می تواند فشار زیادی را به کمر وارد کند. همچنین در سه ماهه آخر بارداری ممکن است باعث کاهش خونرسانی به جنین شود .بنابراین به پشت خوابیدن مادر هم به ضرر جنین است وهم به ضرر مادر. به مادران باردار توصیه می شود به پهلوی چپ خود بخوابند.
10- مراجعه به فیزیوتراپیست
اگر کمردرد مادر شدید بود و با استفاده از روش های بالا، درد آن تسکین پیدا نکرد، می تواند با مراجعه به یک فیزیوتراپیست ماهر و با تجربه، درد کمر را تسکین دهد.
استراحت کافی برای کاهش درد کمر در بارداری
مادران باردار نباید خیلی خود را خسته کنند و یا مدت زیادی بایستند. در دوران بارداری باید بیشتر استراحت کنند. طبق تحقیقات مشخص شده است زنان بارداری که شاغل هستند و باید مدت زمان زیادی را بایستند یا بنشینند، بیشتر از زنانی که در این دوران استراحت می کنند، به کمردرد مبتلا می شوند. بنابراین خواب و استراحت کافی برای مادران باردار توصیه می شود.
طب سوزنی برای کاهش کمردرد بارداری
برخی از پزشکان استفاده از طب سوزنی را برای کاهش درد کمر، در طی دوران بارداری مجاز می دانند. ولی توصیه می کنیم قبل از انجام طب سوزنی در دوران بارداری، حتما با پزشک خود (پزشک متخصص زنان که تحت نظر او هستید) مشورت کنید.
ماساژ درمانی برای کاهش درد کمر در بارداری
انجام ماساژ در ناحیه کمر و اطراف آن به ویژه اگر توسط یک متخصص حرفه‌ای انجام گیرد می‌تواند باعث ایجاد آرامش و تسکین زن باردار باشد. این کار را میتوان به همسر یا اطرافیان سپرد. انجام ماساژ گردش خون را بهبود بخشیده و ماهیچه‌های کمر را در حالت ریلکس قرار می‌دهد. می توانید روش های ماساژ درمانی را برای تسکین کمردرد خود امتحان کنید.
ورزش‌های مناسب کمردرد در بارداری
کاهش دردهای این دوران یکی از فواید ورزش در دوران بارداری است. شما می‌توانید با انجام حرکات ورزشی مناسب و استاندارد در دوران بارداری از کمردرد‌های شایع در این دوران پیشگیری کرده و یا درد را کاهش دهید. این ورزش‌ها عبارتند از: تمرینات کششی، یوگا، شنا و پیاده‌روی.
توصیه میشود در مورد ورزش کردن و پیاده روی حتماً با پزشک خود صحبت کنید تا اگر شرایط بارداری شما طبیعی است نحوه صحیح انجام آنها را برای شما شرح دهد.
در صورت کمردرد در بارداری چه زمان به پزشک مراجعه کنیم؟
به مادران باردار توصیه می شود در صورت ابتلا به هر گونه درد مزمن و شدید در ناحیه کمر، سریعا به پزشک متخصص مراجعه کنند. کمردرد شدید در این دوران ممکن است در اثر عفونت کلیه و یا بیماری دیگری باشد که در صورت عدم درمان، عواقب بدی را برای مادر و جنین به دنبال خواهد داشت
کمر درد در اوایل بارداری نشانه چیست؟
اگر کمر درد در اوایل بارداری اتفاق افتد، معمولاً به عنوان یک درد مبهم در قسمت پایین کمر توصیف میشود تا یک درد شدید. با پزشک دوران بارداری خود مشورت کنید.
کمردرد در ماه آخر بارداری نشانه چیست
کمردرد در ماه‌های آخر بارداری معمولاً به دلیل تغییرات فیزیولوژیک و رشد رحم و جنین اتفاق می‌افتد. در این مرحله از بارداری، رحم به اندازه‌ای بزرگ شده که فشار بیشتری به کمر و ناحیه پایینی وارد می‌کند. این فشار می‌تواند به عنوان کمردرد احساس شود. همچنین، هورمون‌هایی که برای آماده‌سازی بدن برای زایمان ترشح می‌شوند، ممکن است به تغییرات در استخوان‌ها و مفاصل منجر شوند که همچنین درد کمر را افزایش دهد.
با این حال، اگر درد کمر شدید باشد یا همراه با علائم دیگر نظیر خونریزی، سردرد شدید، یا افزایش فشار خون، حتماً با پزشک تماس بگیرید. این ممکن است نشان‌دهنده مشکلاتی مثل پیش‌آمد زایمان باشد که نیاز به ارزیابی دارد.
نتیجه گیری
دوران بارداری، دوران خاص و متفاوتی برای هر مادر می باشد که به علت تغییرات هورمونی و تغییرات ناگهانی در وزن ممکن است با مشکلاتی مواجه شود. یکی از مشکلاتی که مادران باردار، به خصوص در ماه های آخر که وزن جنین بیشتر می شود، با آن مواجه می شوند، کمر درد در بارداری است. با انجام یک سری کارها می توان درد کمر را کاهش داد و دوران بارداری راحتی را تجربه کرد. دکتر سعیده اسدی، متخصص زنان و زایمان در شرق تهران منطقه تهرانپارس آماده هرگونه پاسخگویی و درمان مسائل و مشکلات زنان است با شماره مطب ۰۲۱۷۶۷۰۰۵۱۸ تماس بگیرید.
برگرفته از:
