دلایل و علائم عفونت قارچی واژن و روشهای تشخیص و درمان آن

عفونت قارچی واژن نوعی یکی از انواع بیماری های زنان است که باعث تحریک، ترشح و خارش شدید واژن، بافت‌های نازک اطراف دهانه واژن و لابیا می‌شود. این عفونت شایع‌ترین نوع عفونت است که از هر ۴ زن، سه زن آن را در طول زندگی دست کم یک بار تجربه می‌کنند. عفونت قارچی واژن یک عفونت شایع دستگاه تناسلی زنان است که از طریق رابطه جنسی می‌تواند آقایان را هم مبتلا کند. عفونت قارچی واژن یکی از رایج‌ترین اشکال ابتلا به عفونت واژن در زنان محسوب می‌شود. این نوع عفونت ریشه قارچی دارد و از جمله عفونت‌های مقاربتی محسوب نمی‌شود. اکثر زنان در بازه‌ای از زندگی خود دست کم یک بار این بیماری را تجربه می‌کنند دراین مقاله به ماهیت این نوع عفونت، علل ایجاد و علائم و روشهای تشخیص و درمان آن خواهیم پرداخت.

عفونت قارچی واژن چیست؟

همانطور که اشاره شد این نوع عفونت زنان، عفونتی شایع و غیر آمیزشی است که با ترشحات، خارش و سوزش بسیار شدید، در بخش‌هایی از واژن، لابیا و حتی بافت‌های اطراف دهانه رحم همراه است. این عفونت را با نام کاندیدیازیس واژینال نیز می‌شناسند.

عفونت قارچی واژن یک عفونت مقاربتی محسوب نمی‌شود. اما، خطر ابتلا به عفونت قارچی واژن در زمان اولین فعالیت جنسی منظم افزایش می‌یابد. همچنین شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد عفونت‌ها ممکن است با تماس دهانی و تناسلی (رابطه جنسی دهانی- تناسلی) نیز مرتبط باشند.

بهترین شیوه‌های درمانی عفونت‌های قارچی واژن دارو‌ها هستند. برای افرادی که در طول یک سال بیش از ۴ بار به عفونت قارچی مبتلا می‌شوند دوره‌های درمانی طولانی‌تر و برنامه‌های مراقبتی نیاز است.

علائم عفونت قارچی واژن

علائم و نشانه‌های عفونت قارچی واژن ممکن است از خفیف تا متوسط متغیر باشد. شایع‌ترین علائم ابتلا به این عفونت عبارتند از:

• خارش واژن
• سوزش واژن و لابیا
• احساس سوزش، به خصوص در زمان نزدیکی یا ادرار کردن
• قرمزی و تورم لابیا‌ها
• درد واژن
• زخم
• مشاهده دانه‌های قرمز در واژن
• ترشحات غلیظ، سفید و بدون بو با ظاهری پنیری در واژن

عفونت قارچی پیشرفته واژن

گاهی علائمی وجود دارد که نشان دهنده ابتلا به عفونت قارچی پیشرفته واژن است. این علائم عبارتند از:

• علائم و نشانه‌هایی با وسعت بسیار مثل قرمزی گسترده، تورم و خارشی که باعث پارگی، خراش و یا زخم سطح پوست می‌شود.
• ابتلا به عفونت قارچی مکرر چهار بار یا بیشتر در یک سال
• ابتلا به عفونت قارچی با عامل قارچی نادر
• بارداری
• دیابت کنترل نشده
• تضعیف سیستم ایمنی بدن به دلیل دارو‌های خاص یا شرایطی مانند عفونت HIV

علل ایجاد عفونت قارچی واژن

قارچ کاندیدا آلبیکنس عامل اصلی ایجاد عفونت‌های قارچی واژن است. در حالت طبیعی واژن دارای ترکیبی متعادل از قارچ (کاندیدا و باکتری) است و برخی باکتری‌های موجود از جمله لاکتوباسیلیوس مانع از رشد زیاد قارچ‌ها در محیط واژن می‌شود. اما در صورتی که این توازن دچار اختلال شود، رشد بیش از حد قارچ‌ها یا نفوذ قارچ به لایه‌های عمیق‌تر سلول‌های واژن باعث ظهور نشانه‌های عفونت قارچی می‌شود. مهمترین عواملی که منجر به رشد بیش از حد قارچ می‌شوند عبارتند از:

🔸 مصرف آنتی‌بیوتیک که منجر به عدم تعادل در فلور طبیعی واژن می‌شود، منظور آنتی‌بیوتیک‌های وسیع الطیف است، که طیف وسیعی از باکتری‌ها از جمله باکتری‌های مفید واژن را از بین می‌برند و منجر به رشد بیش از حد قارچ در محیط واژن می‌شوند.

🔸 بارداری

🔸 دیابت کنترل نشده؛ زنان با قند خون کنترل نشده بیشتر از زنان با قند خون نرمال در معرض خطر ابتلا به عفونت قارچی قرار دارند.

🔸 اختلال در سیستم ایمنی بدن؛ در واقع احتمال ابتلا به عفونت قارچی در زنانی که دارای سیستم ایمنی تضعیف شده مثل درمان با کورتون یا عفونت HIV هستند، بیشتر است.

🔸 مصرف دارو‌های ضد بارداری خوراکی یا هورمون درمانی که باعث افزایش سطح استروژن می‌شوند. تحقیقات نشان می‌دهد عفونت‌های قارچی در زنانی که میزان استروژن بالاتری دارند، شیوع بیشتری دارد.

🔸 عادات غذایی ضعیف مثل مصرف بیش‌ازحد شیرینی‌جات به‌جای میوه و سبزی‌ها

🔸 وضعیت عدم تعادل هورمونی نزدیک به چرخه قاعدگی

🔸 استرس روزانه بیش‌ازحد

🔸 کمبود خواب

تشخیص عفونت قارچی واژن

توجه به علائم بیماری عفونت قارچی واژن می‌تواند اولین گام برای تشخیص آن باشد. سوزش، خارش، تورم و قرمزی در ناحیه لابیا، اطراف واژن و داخل آن مهمترین علائم این بیماری است. همچنین ترشحات غلیظ یا آبکی سفید رنگ نیز می‌تواند دلیلی بر عفونت قارچی در زنان باشد. با این حال تشخیص قطعی در مراجعه به پزشک متخصص زنان و با معاینه بالینی فرد امکان‌پذیر است. برای تشخیص عفونت قارچی پزشک ممکن است:

🔸 درباره سابقه پزشکی بیمار با او صحبت کند، سابقه ابتلا به عفونت‌های واژن یا عفونت‌های مقاربتی

🔸 معاینات لگن انجام می‌گیرد. در این معاینه پزشک دستگاه تناسلی خارجی بیمار را از نظر علائم عفونت معاینه می‌کند. در مرحله بعد، پزشک یک ابزار (اسپکولوم) را در واژن قرار می‌دهد تا دیواره‌های واژن را باز نگه دارد تا واژن و دهانه رحم – قسمت باریک و پایین‌تر رحم بیمار را مورد بررسی قرار دهد.

🔸 ترشحات واژن را آزمایش می‌کند. پزشک معالج ممکن است نمونه‌ای از مایع واژن را برای آزمایش بفرستد تا نوع قارچ عامل عفونت مخمری را تعیین کند. شناسایی قارچ می‌تواند به پزشک کمک کند تا درمان مؤثرتری را برای عفونت‌های مکرر قارچی تجویز کند.

مراجعه به پزشک جهت تشخیص عفونت قارچی واژن

برای درمان عفونت‌های قارچی واژن به درمان‌های دارویی نیاز دارید، ضمن این که تشخیص دقیق این بیماری نیاز به معاینه توسط پزشک متخصص زنان دارد. در موارد زیر بهتر است که به پزشک متخصص زنان مراجعه کنید.

♦ اگر اولین بار است که علائم عفونت قارچی واژن دارید.

♦ از ابتلا به عفونت قارچی مطمئن نیستید

♦ علائم شما پس از درمان با کرم‌ها یا شیاف‌های ضد قارچ واژینال بدون نسخه تسکین نمی‌یابد.

♦ علائم دیگری در شما ایجاد می‌شود

جلوگیری از ابتلا به عفونت قارچی واژن

برای کاهش خطر ابتلا به عفونت‌های قارچی واژن، لباس زیری بپوشید که جنس نخی داشته و خیلی چسبان و تنگ نباشند. این موارد ممکن است عامل ابتلای شما به عفونت قارچی واژن باشد، پس بهتر است که مراقب آن‌ها باشید:

🔸 جوراب شلواری تنگ

🔸 شلوار‌های تنگ و چسبان

🔸 دوش واژینال که باعث از بین رفتن باکتری‌های طبیعی واژن می‌شود.

🔸 محصولات بهداشتی معطر زنانه، از جمله حمام حباب، پد و تامپون

🔸 استفاده از وان آب گرم و حمام بسیار گرم

🔸 استفاده غیر ضروری از آنتی بیوتیک، مثلاً در شرایط سرماخوردگی یا سایر عفونت‌های ویروسی

🔸 ماندن در لباس‌های خیس مانند مایو و لباس‌های ورزشی برای مدت طولانی

پیشگیری از ابتلا به عفونت قارچی واژن با رعایت چند مورد

همچنین بهتر است به مواردی که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم اهمیت بیشتری بدهید تا از ابتلا به عفونت قارچی واژن پیشگیری شود:

• داشتن یک رژیم غذایی متعادل
• خوردن ماست‌های پروبیوتیک یا مصرف مکمل‌های غذایی حاوی باکتری لاکتوباسیلوس
• پوشیدن لباس‌های از جنس الیاف طبیعی مانند پنبه یا ابریشم
• شستن لباس‌های زیر در آب گرم

درمان عفونت قارچی واژن

بعد از این که پزشک از وجود عفونت قارچی واژن مطمئن شد، روش‌های درمانی را مشخص می‌کند. تعیین نوع درمان عفونت قارچی به شدت و مقدار عفونت بیمار بستگی دارد.

معمولاً در مورد عفونت‌های خفیف تا متوسط پزشک از درمان‌های دارویی و بهداشتی استفاده می‌کند که رایج‌ترین آن‌ها عبارتند از:

استفاده از یک داروی ضد قارچ به صورت کوتاه مدت در یک بازه زمانی سه تا هفت روزه معمولاً عفونت را از بین می‌برد. این دارو‌های ضد قارچ عموماً به صورت کرم، پماد، قرص و شیاف در دسترس هستند و شامل دارو‌هایی چون کونازول (Monistat ۳) و ترکونازول هستند. برخی از این دارو‌ها بدون نسخه و برخی دیگر فقط با نسخه در دسترس هستند.

استفاده از داروی خوراکی تک دوز. پزشک ممکن است یک دوز خوراکی یک بار مصرف فلوکونازول (دیفلوکان) را تجویز کند. اگر بیمار باردار باشد مصرف دارو‌های خوراکی توصیه نمی‌شود. برای کنترل علائم شدیدتر پزشک ممکن است دو دوز را با فاصله سه روز تجویز کند.

در صورتی که درمان‌های عنوان شده تأثیری در کنترل یا رفع علائم عفونت نداشته و یا علائم بیمار در مدت زمان کوتاهی دوباره بازگشت باید مجدداً به پزشک مراجعه کرد.

اگر علائم ابتلا به عفونت قارچی واژن شدید است یا عفونت‌های قارچی مکرر وجود داشته باشد. پزشک ممکن است موارد زیر را توصیه کند:

🔸 درمان واژینال با دوره طولانی، پزشک ممکن است یک داروی ضد قارچی موضعی را برای مصرف یک دوز در روز به مدت دو هفته و به دنبال آن استفاده از یک دوز داروی خوراکی یک بار در هفته به مدت شش ماه تجویز کند.

🔸 چند دوز داروی خوراکی. ممکن است پزشک به جای درمان واژینال، دو یا سه دوز از یک داروی ضد قارچ را به صورت خوراکی تجویز کند. با این حال، این درمان برای زنان باردار توصیه نمی‌شود.

🔸 در درمان مقاوم به آزول پزشک ممکن است استفاده از اسید بوریک را توصیه کند، طی این درمان کپسولی در واژن بیمار قرار داده می‌شود. این دارو در صورت مصرف خوراکی ممکن است کشنده باشد و فقط برای درمان قارچ کاندیدا که به عوامل ضد قارچی معمول مقاوم است استفاده می‌شود.

درمان جایگزین برای عفونت قارچی واژن

هیچ روش درمانی جایگزینی برای درمان عفونت‌های قارچی واژن ثابت نشده است. برخی از درمان‌های مکمل و جایگزین ممکن است زمانی که با مراقبت‌های پزشک ترکیب شوند، باعث تسکین علائم بیماری باشند. بهتر است در مورد درمان‌های جایگزین بی‌خطر برای کنترل و درمان علائم بیماری قارچی واژن با پزشک خود مشورت کنید.

بنابراین باید گفت طول درمان عفونت قارچی بستگی زیادی به نوع عفونت و مقاومت آن در مقابل درمان دارد. معمولاً عفونت‌های مقاوم و شدیدتر به طول درمان ۶ ماهه نیاز دارند. نکته مهم این که ابتلای مکرر شما به عفونت قارچی واژن می‌تواند احتمال ابتلای شریک جنسی شما را نیز در اثر تماس جنسی افزایش دهد. پس بهتر است از نزدیکی در زمان عفونت واژن خودداری کنید و یا از کاندوم استفاده کنید.

برای درمان عفونت قارچی واژن، چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

بهتر است به محض ایجاد علائم عفونت قارچی برای تشخیص قطعی و درمان به پزشک مراجعه کنید. انجام معاینات بالینی و آزمایشات لازم تشخیص دقیق‌تر و در نتیجه تجویز دارو‌های مؤثرتر را به همراه دارد که دوره درمان را کوتاه‌تر خواهد ساخت.

انجام کار‌هایی چون عدم استفاده از دوش واژینال، کرم‌ها، شوینده‌ها، صابون‌ها و سایر لوازم بهداشتی معطر، عدم استفاده از لباس زیر‌های حساسیت‌زا و تنگ و… کمک می‌کند که روند درمان بهتر و سریعتر باشد.

استفاده از طب سنتی در درمان عفونت قارچی واژن

در طب سنتی برای درمان این بیماری از عسل و یا سیر استفاده می‌شود. ضمن این که استفاده از دود عنبرنسارا به دلیل خاصیت ضد قارچی و آنتی اکسیدانی که دارد توصیه شده است. همچنین نشستن در وان حاوی آب و نصف استکان سرکه طبیعی نیز یکی دیگر از درمان‌های رایج و البته پذیرفته شده برای درمان عفونت قارچی زنان است. البته توصیه اکید می‌شود که بدون آگاهی و اطلاع هرگز از روش‌های طب سنتی برای درمان استفاده نشود و در درمان عفونت زنان، اولین اولویت مراجعه به پزشک متخصص زنان برای تشخیص دقیق بیماری است.

جمع‌بندی

عفونت قارچی واژن یکی از عفونت‌های رایج زنانه است که اکثر زنان در طول زندگی خود آن را تجربه می‌کنند. مهمترین علائم ابتلا به این نوع عفونت زنانه، خارش و سوزش شدید ناحیه واژن، لابیا و بافت‌های اطراف دهانه رحم است. ترشحات سفید غلیظ یا ترشحات آبکی بدون بوی واژن نیز ممکن است علائم دیگری از ابتلا به این نوع عفونت زنانه باشد.

فاکتور‌های افزایش ابتلا به این نوع عفونت در زنان مبتلا به دیابت، زنان باردار، زنان دارای نقص سیستم ایمنی و… بیشتر است. راه‌های ساده‌ای وجود دارد که می‌توان از ابتلا به عفونت قارچی واژن پیشگیری کرد که در مقاله به آن‌ها پرداختیم. استفاده از لباس زیر مناسب و جلوگیری از مرطوب ماندن ناحیه واژن می تواند اصلی ترین شیوه پیشگیری از این بیماری باشد. برای درمان این بیماری باید حتما به پزشک مراجعه کنید.

تشخیص دقیق عفونت قارچی واژینال توسط پزشک و استفاده از روش‌های درمانی مؤثر برای درمان عفونت قارچی واژن، ضمن این که به تجویز دارو‌های کارآمد می انجامد، می‌تواند طول درمان را کوتاهتر و احتمال عود بیماری را کمتر می‌سازد.

توجه به علائم بیماری و همچنین استفاده از روش‌های پیشگیری از ابتلا به این بیماری می‌تواند مؤثرترین روش‌های درمانی برای عفونت قارچی واژن در زنان باشد.

برگرفته از:

https://www.healthline.com/health/vaginal-yeast-infection
https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/5019-yeast-infections