به التهاب واژن که با ترشح، خارش و درد همراه است واژینیت گفته میشود. علت ایجاد واژینیت عموماً تغییر در تعادل باکتری‌های واژن و یا عفونت‌های اندام تناسلی زنان است. کاهش سطح استروژن پس از یائسگی و برخی اختلالات پوستی نیز میتواند باعث ایجاد واژینیت شود. واژینیت دارای انواع مختلفی است که تشخیص نوع آن و همچنین انتخاب نوع درمان باید توسط پزشک متخصص زنان انجام گیرد. ما در این مقاله قصد داریم به دلایل، علائم، نحوه تشخیص و روشهای درمانی واژینیت بپردازیم.
تعریف واژینیت و انواع آن
واژینیت نوعی التهاب دستگاه تناسلی و واژن است که به دلایلی چون حساسیت، عوامل تحریککننده یا کاهش استروژن رخ میدهد. که معمولا با درد، خارش، بوی نامطبوع و ترشح همراه است.
به هر نوع عفونت واژن نیز واژینوز گفته میشود. به شباهتها و تفاوت های واژینیت و واژینوز توجه داشته باشید هر چند این دو گاهی دلایل و علائم مشابهی دارند اما تفاوتهایی نیز دارند.
انواع واژینیت
واژینیت یک بیماری شایع در زنان در سنین باروری است. می‌توان انواع مختلفی را برای واژینیت در نظر گرفت که شایع‌ترین طبقه‌بندی آن به این شرح است:
واژینوز باکتریال: این بیماری ناشی از رشد بیش از حد باکتری‌هایی است که به طور طبیعی در واژن زنان یافت میشود، که باعث اختلال در تعادل تعداد باکتریها در واژن میشود.
فونت‌های مخمری: این نوع عفونت‌ها معمولاً توسط یک قارچ طبیعی به نام کاندیدا آلبیکنس در محیط واژن ایجاد می‌شوند.
تریکومونیازیس: این عفونت نیز توسط یک نوع انگل ایجاد میشود و اغلب از طریق تماس جنسی منتقل میشود.
نوع واژینیت از آنجایی حائز اهمیت است که درمان این بیماری بستگی به نوع واژینیت خواهد داشت.
علائم واژینیت
مهمترین علائم و نشانه‌هایی که برای بیماری واژینیت می‌توان در نظر گرفت به این شرح است:
- تغییر رنگ، بو یا میزان ترشحات واژن
- خارش یا سوزش واژن
- درد هنگام رابطه جنسی
- ادرار دردناک
- خونریزی خفیف واژینال یا لکه بینی
ترشحات واژن میتواند بیانگر نوع واژینت بیمار باشد. به طور مثال می‌توان این نشانه‌ها را برای انواع واژینیت در نظر گرفت:
– در واژینوز باکتریال، ممکن است ترشحاتی به رنگ سفید متمایل به خاکستری و بدبو داشته باشید. این بو در اکثر مواقع شبیه به بوی ماهی توصیف میشود و ممکن است بعد از رابطه جنسی آشکارتر شود.
بیشتر بخوانید: بوی بد واژن، علت، تشخیص و درمان
– در عفونت قارچی علامت اصلی خارش است، اما ممکن است ترشحات سفید غلیظی داشته باشید که از نظر شکل ظاهری شبیه پنیر به نظر می‌رسد.
– در عفونت تریکومونیازیس ترشحات اغلب زرد متمایل به سبز و گاهی کف آلود هستند.
به این ترتیب شکل ترشحات میتواند به راحتی نوع عفونت و علت اصلی ایجاد واژینیت را مشخص کند.
در صورت ابتلا به واژینیت باید به پزشک مراجعه شود؟
بیماری واژینیت به تنهایی بیماری خطرناکی محسوب نمی‌شود اما از آنجایی که علت اصلی ایجاد آن عفونت در واژن است توصیه میشود به محض ظهور علائم به پزشک مراجعه کنید. در صورت بروز هریک از علائم زیر بهتر است سریعاً به یک پزشک متخصص زنان مراجعه شود.
- بوی نامطبوع، ترشح یا خارش واژن
- اگر تا کنون به عفونت واژن مبتلا نشده باشید مراجعه به پزشک متخصص میتواند شما را در مقابل علائم این بیماری آگاه سازد.
- در صورتی که سابقه ابتلا به عفونت واژن را داشته باشید.
- در صورت وجود چندین شریک جنسی یا تجربه یک رابطه جنسی جدید در چند روز اخیر. ابتلا به عفونت مقاربتی در این نوع رابطه‌ها ممکن است ایجاد شود. برخی از این نوع عفونت‌های مقاربتی علائم و نشانه‌هایی شبیه عفونت قارچی یا واژینوز باکتریایی دارند.
- اگر دوره‌ای از دارو‌های ضد مخمر بدون نسخه را گذرانده‌اید و علائم شما همچنان باقی مانده است.
- اگر تب، لرز یا درد لگن دارید.
به یاد داشته باشید که گاهی نیازی نیست که نگران باشید یا سریعاً به پزشک مراجعه کنید. شرایطی که در آن‌ها نیازی به مراجعه به پزشک ندارید عبارتند از:
- ترشحات زیاد از واژن
- اگر به تازگی تشخیص عفونت قارچی واژن داشته‌اید و علائم و نشانه‌های شما مانند قبل است.
- اگر علائم و نشانه‌های عفونت قارچی واژن را می‌شناسید و اطمینان دارید که عفونت شما از نوع قارچی است.
پیشنهاد میشود بخوانید: آیا درد تخمدان در دوران بارداری طبیعی است؟
علل ایجاد واژینیت
علت ایجاد بیماری واژینیت با توجه به نوع آن مشخص میشود. بنابراین علل ایجاد واژینیت در شما ممکن است یکی از دلایل زیر باشد:
واژینوز باکتریال
این شایع‌ترین نوع واژینیت است که ناشی از تغییر و تکثیر باکتری‌های موجود در واژن ایجاد شده و باعث اختلال در تعادل باکتری‌های طبیعی واژن میشود. علت این بیماری همچنان ناشناخته است.
ممکن است واژینوز باکتریایی و بدون علامت مشخصی باشد. به نظر می‌رسد این نوع واژینیت با رابطه جنسی مرتبط است، اما لزوماً ناشی از رابطه جنسی نیست – به خصوص اگر چندین شریک جنسی یا یک شریک جنسی جدید داشته باشید – با این حال این نوع عفونت در زنانی که از نظر جنسی فعال نیستند نیز ممکن است رخ دهد.
تریکومونیازیس
نوعی عفونت شایع مقاربتی است و توسط یک انگل میکروسکوپی تک سلولی به نام تریکوموناس واژینالیس ایجاد میشود. این ارگانیسم در طول رابطه جنسی با فردی مبتلا، منتقل میشود.
در مردان، این عفونت معمولاً دستگاه ادراری را آلوده می‌کند اما اغلب هیچ علامتی به همراه ندارد. در زنان تریکومونیازیس معمولاً واژن را درگیر می‌کند و ممکن است با ایجاد علائمی همراه باشد. همچنین خطر ابتلای زنان به سایر عفونت‌های مقاربتی را افزایش میدهد.
واژینیت غیر عفونی
واژینیت غیر عفونی که ناشی از استفاده از اسپری‌های واژینال، دوش‌های واژینال، صابون‌های معطر، شوینده‌های معطر و محصولات اسپرم‌کش است که می‌توانند باعث واکنش آلرژیک یا تحریک بافت‌های واژن شوند. اجسام خارجی مانند دستمال توالت یا تامپون‌های فراموش شده در واژن نیز می‌توانند بافت‌های واژن را تحریک کنند.
آتروفی واژن
سندرم ادراری تناسلی یائسگی (آتروفی واژن) که باعث کاهش سطح استروژن پس از یائسگی میشود همچنین با برداشتن تخمدان‌ها ممکن است باعث نازک شدن پوشش واژن شود که گاهی منجر به تحریک، سوزش و خشکی واژن می‌گردد.
رایج ترین روش برای درمان خشکی واژن که بر اثر کمبود میزان استروژن استفاده می شود، درمان دارویی با استروژن موضعی است.
عوامل افزایش ریسک ابتلا به واژینیت
عواملی که خطر ابتلا به واژینیت را افزایش می‌دهند عبارتند از:
- تغییرات هورمونی، مانند تغییرات مرتبط با بارداری، قرص‌های ضد بارداری یا یائسگی
- فعالیت جنسی
- داشتن عفونت مقاربتی
- مصرف برخی دارو‌ها، مانند آنتی بیوتیک‌ها و استروئید‌ها
- استفاده از اسپرم کش‌ها برای جلوگیری از بارداری
- دیابت کنترل نشده
- استفاده از محصولات بهداشتی مانند اسپری واژینال یا دئودورانت واژن
- دوش واژینال
- پوشیدن لباس مرطوب یا تنگ
- استفاده از دستگاه داخل رحمی (IUD) برای پیشگیری از بارداری
بیشتر بخوانید: علت عفونت قارچی واژن و روشهای درمان آن
عوارض واژینیت
زنان مبتلا به تریکومونیازیس یا واژینوز باکتریایی به دلیل التهاب ناشی از این اختلالات در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به عفونت‌های مقاربتی قرار می‌گیرند.
جلوگیری از ابتلا به واژینیت
رعایت بهداشت به شکل استاندارد و اصولی ممکن است از عود برخی از انواع واژینیت جلوگیری کرده و برخی از علائم را تسکین دهد بنابراین توصیه میشود:
- عدم استفاده از از حمام، جکوزی و وان‌های مشترک
- عدم استفاده از عوامل تحریککننده واژن. این موارد شامل تامپون‌های معطر، پد‌ها، دوش‌ها و صابون‌های معطر میشود
- عدم استفاده از صابون‌های خشن مانند صابون‌هایی که خاصیت دئودورانت یا ضد باکتری دارند
- پاک کردن بخش بیرونی واژن از جلو به عقب بعد از استفاده از توالت. انجام این کار از انتشار باکتری‌های مدفوع به واژن جلوگیری می‌کند
روشهای تشخیص واژینیت
همانطور که اشاره کردیم واژینیت انواع مختلفی دارد که هریک با علائمی همراه است. شایع‌ترین روش تشخیص واژینیت توجه به نوع ترشحات واژن است. با این حال گاهی ممکن است واژینیت با هیچ علامتی همراه نباشد. در این شرایط معمولاً پزشک متخصص زنان در معاینات دوره‌ای و یا مراجعه بیمار با یک یا چند علامت ناشی از واژینیت متوجه بیماری میشود.
عموماً تشخیص واژینیت به یکی از روشهای زیر صورت می‌گیرد:
مرور سابقه پزشکی بیمار: که شامل سابقه عفونت‌های واژن یا عفونت‌های مقاربتی میشود.
انجام معاینه لگن: در طول معاینه لگن، پزشک شما ممکن است از ابزاری (اسپکولوم) برای بررسی التهاب و ترشحات داخل واژن استفاده کند.
نمونه‌برداری آزمایشگاهی: در این شرایط پزشک معالج نمونه‌ای از ترشحات دهانه رحم یا واژن را برای آزمایشات دقیق‌تر جمع‌آوری می‌کند. این آزمایش به منظور تشخیص دقیق نوع واژینیت انجام می‌گیرد.
انجام آزمایش PH محیط واژن: در چنین شرایطی پزشک معالج PH واژن شما را با استفاده از یک چوب تست pH یا کاغذ pH روی دیواره واژن آزمایش می‌کند. PH بالا میتواند نشان دهنده واژینوز باکتریایی یا تریکومونیازیس باشد. با این حال، آزمایش pH به تنهایی یک آزمایش تشخیصی قابل اعتماد نیست و نیاز است که از روشهای دقیق‌تری برای رسیدن به یک تشخیص قطعی استفاده شود.
درمان واژینیت
همانطور که می‌دانید عامل اصلی ایجاد واژینیت عفونت واژن است. بنابراین با تشخیص قطعی نوع واژینیت، پزشک معالج یک درمان مناسب و کاربردی را انتخاب می‌کند. رایج‌ترین روشهای درمانی برای انواع واژینیت به این شرح است:
واژینوز باکتریال:
برای این نوع واژینیت، پزشک ممکن است قرص مترونیدازول (Flagyl) را که به صورت خوراکی یا ژل مترونیدازول (MetroGel) برای استفاده موضعی تجویز کند. سایر درمان‌ها شامل کرم کلیندامایسین (کلئوسین) است که به صورت موضعی استفاده میشود، قرص‌های کلیندامایسین که مصرف خوراکی دارند و یا شیاف‌هایی برای استفاده واژینال به همراه قرص تینیدازول (تینداماکس) یا سکنیدازول (Solosec) به صورت خوراکی خواهند بود.
یک نکته مهم که باید به آن توجه داشته باشید این است که واژینوز باکتریایی ممکن است پس از درمان عود کند. بنابراین بسیار مهم است که از پزشک متخصص برای درمان قطعی کمک بخواهید.
عفونت‌های مخمری:
برای درمان عفونت‌های مخمری معمولاً از یک کرم یا شیاف ضد قارچ بدون نسخه مانند می‌کونازول (Monistat ۱)، کلوتریمازول (Lotrimin AF، Mycelex، Trivagizole ۳)، بوتوکنازول (Gynazole-۱) یا تیوکونازول (Vagistat-۱) استفاده میشود. عفونت‌های مخمری نیز ممکن است با دارو‌های ضد قارچ خوراکی تجویزی، مانند فلوکونازول (دیفلوکان) درمان شوند.
مزایای درمان بدون نسخه (در صورتی که از نوع واژینیت خود اطمینان دارید) راحتی، کاهش هزینه‌ها و عدم انتظار برای تعیین وقت ویزیت با پزشک متخصص زنان است. با این حال، ممکن است علت واژینیت چیزی به غیر از عفونت قارچی باشد که در این صورت استفاده از داروی نادرست ممکن است تشخیص دقیق و درمان مناسب را به تأخیر بیندازد.
درمان عفونت تریکومونیازیس:
برای درمان این نوع عفونت پزشک معالج ممکن است قرص مترونیدازول (Flagyl) یا تینیدازول (Tindamax) را تجویز کند.
درمان سندرم ادراری تناسلی یائسگی (آتروفی واژن):
برای درمان آتروفی واژن یا آتروفیک، استروژن به شکل کرم‌های واژینال، قرص‌ها یا داروی تزریقی مورد استفاده قرار می‌گیرد که غالبا یک درمان کامل و کاربردی است. این درمان پس از بررسی سایر عوامل خطر و عوارض احتمالی با تجویز پزشک قابل انجام است.
درمان واژینیت غیر عفونی:
برای درمان این نوع واژینیت، باید منبع تحریک را مشخص کرده و از آن اجتناب کنید. منابع احتمالی عبارتند از استفاده از صابون جدید، مواد شوینده لباس زیر، نوار بهداشتی یا تامپون و…
درمان‌های خانگی واژینیت
به یاد داشته باشید که برای درمان تریکومونیازیس، واژینوز باکتریایی و آتروفی واژن به دارو‌های تجویزی نیاز دارید. اما اگر مطمئن هستید که عفونت قارچی دارید، می‌توانید مراحل زیر را انجام دهید:
- از داروی مخصوص عفونت‌های قارچی استفاده کنید که می‌توانید بدون نسخه آن را دریافت کنید. گزینه‌های درمانی شامل دوره‌های یک روزه، سه روزه یا هفت روزه استعمال کرم یا شیاف واژینال است. نوع دارو بسته به محصول متفاوت است: کلوتریمازول، می‌کونازول (Monistat ۱) یا تیوکونازول (Vagistat) رایج‌ترین اشکال دارویی برای این درمان محسوب می‌شوند.
- برخی از محصولات همچنین دارای یک کرم برای استعمال خارجی و مالیدن روی لبه‌ها و دهانه واژن هستند. برای استفاده از آن‌ها بهتر است دستورالعمل‌های بسته را دنبال کنید و کل دوره درمان را کامل کنید، حتی اگر بلافاصله بعد از شروع درمان احساس کنید که بیماری شما بهبود یافته است.
- قرار دادن یک کمپرس سرد روی واژن میتواند باعث کاهش التهاب یا حس ناخوشایند سوزش و خارش شود. شما می‌توانید از یک دستمال نخی نم دار تمیز برای این کار استفاده کنید.
- بهتر است از قبل از معاینه توسط پزشک متخصص زنان به صورت خودسرانه از دارو‌هایی که معرفی شده است استفاده نکنید.
- از لباس زیر نخی و گشاد استفاده کنید و در زمان خواب سعی کنید لباس زیر نپوشید.
- لباس زیر خود را مرتب عوض کنید، محیط مرطوب شرایط مناسبی را برای ابتلا به بیماری‌های قارچی و باکتریایی واژن ایجاد می‌کند.
- از دوش واژینال، صابون‌های معطر، تامپون‌های معطر، شوینده‌های ضد باکتری و… استفاده نکنید.
- بهداشت فردی را رعایت کنید.
- از ایجاد رابطه جنسی محافظت نشده اجتناب کنید.
- لباس زیر با الیاف مصنوعی و پلاستیکی استفاده نکنید.
کلام آخر
واژینیت التهاب واژن است که عموماً با سوزش و خارش همراه بوده و میتواند آزاردهنده باشد. واژینیت انواع مختلفی دارد که عموماً با توجه به نوع ترشحات واژن می‌توان نوع آن را حدس زد. بهتر است برای تشخیص قطعی و درمان به پزشک متخصص زنان مراجعه کنید.
واژینیت یک بیماری رایج است اما باید در انتخاب نوع درمان آن دقت بسیاری صورت گیرد تا درمان کاربردی و نتیجه بخش باشد. انتخاب نوع درمان باید توسط پزشک متخصص زنان و با توجه نوع واژینیت انتخاب شود. معمولاً درمان‌ها به صورت خوراکی و استعمال موضعی یا استفاده شیاف‌های واژینال است که دوز و مدت زمان استفاده از آن‌ها توسط پزشک انتخاب میشود. بنابراین در صورت بروز هریک از علائم ابتلا به واژینیت همانند خارش، سوزش یا ترشحات غیر عادی توصیه میشود که برای تشخیص نوع بیماری و انتخاب درمان مؤثر به پزشک متخصص زنان مراجعه نمایید.
توضیحات ویدیویی دکتر سعیده اسدی درباره درمان عفونت دستگاه تناسلی
برگرفته از:
https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/9131-vaginitis
https://www.medicalnewstoday.com/articles/175101
https://www.hopkinsmedicine.org/health/conditions-and-diseases/vaginitis
https://www.nichd.nih.gov/health/topics/vaginitis/conditioninfo/treatments
