در این مقاله قصد داریم درباره تنبلی تخمدان، علائم و درمان تنبلی تخمدان صحبت کنیم.
سندرم تخمدان پلی‌کیستیک یا تنبلی تخمدان
تنبلی تخمدان به انگلیسی: (Polycystic Ovary Syndrome (PCOS)) یا تخمدان پرکیست، شایع ترین اختلالات غدد درون ریز (ﺁندوکرینوپاتی) در زنان و شایع ترین علت نازایی ناشی از عدم تخمک گذاری است.
نامگذاری این سندرم تنبلی تخمدان به دلیل وجود تخمدان‌های بزرگ محتوی تعداد زیادی کیست کوچک (در اغلب زنان مبتلا و نه در همه) است که در لایه بیرونی هر تخمدان قرار گرفته است.
علت تنبلی تخمدان در زنان
علت اصلی تنبلی تخمدان به روشنی برای متخصصین و پزشکان مشخص نیست اما عوامل زیر در ایجاد سندروم تنبلی تخمدان موثر است:
- عادت ماهیانه نامنظم
- افزایش ترشح هورمون اندروژن در بدن و دخالت آن در تخم‌گذاری
- سطح انسولین (یعنی نوع دریافت مواد غذایی)
می تواند در ایجاد این سندرم تاثیرگذار باشد. - چاقی و اضافه وزن
- ژنتیک و زمینه های ارثی نیز در ایجاد این بیماری دخیل هستند
انسولین می تواند در افزایش ترشح آندروژن تاثیر داشته باشد اما هنوز به طور قطع تشخیص داده نشده که عوامل ذکر شده چه ارتباط هایی با این سندروم می توانند داشته باشند.
علائم تنبلی تخمدان
پزشک شما برای تشخیص به دنبال حداقل دو نشانه از نشانه‌های زیر است:
قاعدگی‌های نامنظم:
این امر یکی از شایع‌ترین مشخصات این بیماری است. زنان مبتلا به این بیماری علایم شایعی مانند اختلالات قاعدگی به خصوص خون ریزی گاهگاهی (الیگومنوره)، علایم هیپرآندروژنیسم مانند پرمویی (هیرسوتیسم) و آکنه، ریزش مو و نازایی دارند.
منظور از قاعدگی‌های غیر معمول، فاصله بیش از ۳۵ روز بین دو قاعدگی، کمتر از ۸ دوره قاعدگی در یک سال، عدم قاعدگی برای ۴ ماه یا بیشتر و وقوع قاعدگی با تأخیر که ممکن است همراه با خونریزی خیلی کم یا شدید باشد، است.
افزایش آندروژن‌ها یا هورمونهای مردانه:
سطوح بالای هورمونهای مردانه (آندروژن‌ها) می‌تواند سبب ایجاد علائم ظاهری مثل رشد موهای زاید در صورت و بدن (هیرسوتیسم)، ایجاد آکنه در بزرگسالی یا آکنه‌های شدید در نوجوانی و طاسی با الگوی مردانه شود.
علائم ناشی از آندروژن بالا می‌تواند بر اساس نژاد فرد متفاوت باشد. پس شما بسته به زمینه نژادی ممکن است این علائم را نشان دهید یا خیر. مثلاً زنان نژاد آسیایی یا اروپای شمالی ممکن است تظاهرات متفاوت را بروز دهند.
آکنه، شوره سر، رویش موهای ضخیم روی ناحیه انگشتان و شکم و…
تخمدان‌های پلی کیستیک:
با کمک سونوگرافی میتوان تخمدان‌های بزرگ حاوی تعداد زیادی کیست کوچک را مشخص کرد اما برخلاف آنچه از نام آن پیداست، تنها با وجود تخمدان‌های پلی کیستیک نمی‌توان تشخیص قطعی داد.
برای تشخیص قطعی سندرم تخمدان پلی کیستیک وجود دوره‌های قاعدگی نامنظم یا علائم ناشی از میزان آندروژن بالا نیز لازم است.
قاعدگی های نامنظم، رشد موهای زاید، جوشهای پوستی (آکنه) و چاقی در زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک (تنبلی تخمدان) مشاهده میشود.
ممکن است برخی از زنان با وجود تخمدان‌های پلی کیستیک در سونوگرافی به سندرم تخمدان پلی کیستیک مبتلا نباشند.
از طرف دیگر نیز ممکن است در بعضی از افراد مبتلا به این سندرم، تخمدان‌ها در سونوگرافی طبیعی باشند.
ناباروری:
زنان مبتلا به PCOS ممکن است به دلیل کمبود تخمک گذاری، در باردار شدن با مشکل مواجه شوند. بد نیست بدانید که این بیماری شایع‌ترین دلیل ناباروری در زنان است.
چاقی:
شیوع چاقی و دیس لیپیدمی در مبتلایان به PCOS بیشتر از زنان سالم می باشد. ۴۰ درصد زنان مبتلا، دچار چاقی مفرط و ۷۵ درصدشان نازا می باشند. این بیماری تقریباً در ۶ تا ۱۰ درصد همه زنانی که در سنین باروری هستند دیده می شود.
علت بیماری مشخص نیست اما محققان بر این باورند که عوامل ارثی و دیابت در ظهور آن نقش دارند. این عارضه می تواند در نوجوانی با دوره های قاعدگی نا منظم مشخص شود یا اینکه بعدها به دنبال افزایش وزن یا مشکل در باروری تشخیص داده شود.
پیش دیابت یا دیابت نوع ۲:
بسیاری از زنان مبتلا به PCOS، دچار مقاومت به انسولین هستند که این امر توانایی بدن برای استفاده بهینه از انسولین جهت تنظیم قند خون را مختل می‌کند.
این موضوع می‌تواند سبب بالا رفتن قند خون و در نتیجه دیابت نوع ۲ گردد. نام دیگر پیش دیابت، اختلال در تحمل گلوکز است.
تشخیص زودهنگام و شروع درمان می تواند به پیشگیری عوارض طولانی مدت آن مثل دیابت نوع ۲، بیماری های قلبی و سکته کمک کند.
آکانتوز سیاه (Acanthosis nigricans):
یک اصطلاح پزشکی است که به وجود پوست مخملی و تیره بر روی پشت گردن، زیر بغل، اعضای تناسلی خارجی و زیر پستان‌ها اطلاق میشود. وجود این شرایط در پوست یکی از نشانه‌های مقاومت به انسولین است.
بیشتر بخوانید: آیا تنبلی تخمدان باعث چاقی میشود؟
عوارض تنبلی تخمدان
- عدم باروری
- دیابت بارداری یا فشار خون بالای ناشی از بارداری
- سقط جنین یا زایمان جنین مرده
- هپاتیت غیر الکلی
التهاب شدید کبدی که در اثر تجمع چربی در کبد به وجود می آید. - سندرم متابولیک
مجموعه ای از شرایط از جمله فشار خون بالا، قند خون بالا و میزان کلسترول یا تری گلیسیرید غیر طبیعی که به طور قابل توجهی خطر ابتلا به بیماری قلبی عروقی و دیابت نوع 2 یا پیش دیابت را افزایش می دهد.
- آپنه خواب (قطع تنفس در موقع خواب)
- افسردگی، اضطراب و اختلالات غذا خوردن
- خونریزی غیر طبیعی از رحم
- سرطان پوشش رحم (سرطان آندومتر) و سرطان پستان
- چاقی با PCOS همراه است و می تواند عوارض این بیماری را بدتر کند.
کی به پزشک مراجعه کنیم؟
- اگر در مورد نامرتب شدن دوره های قاعدگی خود نگرانی دارید
- اگر احساس می کنید مشکل ناباروری دارید
- یا اگر علائم آندروژن بالا دارید٬ از جمله بدتر شدن موهای زائد، آکنه و جوش و ریزش موی مردانه دارید، حتما به پزشک خود مراجعه کنید.
برای تشخیص و درمان حتما با دکتر متخصص زنان مشورت کنید و اگر در شرق تهران هستید دکتر سعیده اسدی بهترین دکتر تنبلی تخمدان تهران دکتر زنان تهرانپارس مراجعه کنید.
تشخیص تنبلی تخمدان
تشخیص این سندرم در ابتدا
- با گرفتن شرح حال دقیق و معاینه می باشد
- انجام آزمایش های مرتبط
- تصویر برداری ها
- آزمایش خون برای اندازه گیری هورمون های جنسی و فوق کلیوی و تیروئیدی
- سونوگرافی
بیشتر بخوانید: آیا با وجود تنبلی تخمدان میشود باردار شد؟
درمان تنبلی تخمدان
- درمان خط اول دارویی، برای بی نظمی پریود البته پس از اصلاح شیوه زندگی
- در دختران (۲ سال پس از شروع اولین سیکل ماهیانه)
- استفاده از قرص های ضد بارداری (مصرف روزانه استروژن و پروژستین) است که البته باید تحت نظر پزشک باشد.
از دیگر داروهایی که برای این اختلال استفاده می شود می توان به:
- متفورمین (در درمان دیابت نیز استفاده می شود)
- کلومیفن سیترات (در درمان ناباروری هم استفاده می شود)
- داروهای کاهش و رفع موهای زائد
- جراحی برای سوراخ کردن تخمدان با سوزن های ریز یا لیزر تا روند تخمک گذاری به حال عادی برگردد
از آنجا که این سندرم یک اختلال مزمن است بنابراین با قطع دارو علائم عود می نماید. (علائم آن علاج قطعی ندارد اما درمان پذیر است)
بنابراین بایستی مصرف قرص به طور متناوب بخصوص برای پیشگیری از ضخامت غیر طبیعی مخاط رحم ادامه یابد.
ولی با کاهش وزن تغییر و اصلاح سبک زندگی فواصل بین عودها افزایش می یابد. اگر درمان هایی که گفته شد در فرد تاثیری حاصل نکرد می توان از گزینه ی جراحی نیز استفاده کرد.
سوالات متداول درباره تنبلی تخمدان
۱- علائم تنبلی تخمدان به طور خلاصه چیست؟
- فرد کمتر از ۸ قاعدگی در سال داشته باشد
- موهای ضخیم و تیره در محلهائی که فقط در مردان چنین موهائی رشد میکنند، مثل لب فوقانی، چانه، دو طرف صورت، قفسه سینه و شکم رشد میکنند.
- افزایش وزن و چاق شدن دارند
- آکنه داشته باشند (پوست چرب و جوش چرکی روی صورت)
- نازکی مو و ریزش موی سر به شکل و شمایل الگوی مردانه دارند
- ممکن است برای باردارشدن با مشکل مواجه شوند و نیاز به استفاده از دارو داشته باشند
- اقسردگی و اضطراب و مشکلات اختلال خواب داشته باشند
۲- آیا با وجود تخمدان پر کیست میتوان باردار شد؟
داشتن PCOS به این معنی نیست که نمی توانید باردار شوید. PCOS یکی از شایع ترین، اما قابل درمان، علل ناباروری در زنان است.در زنان مبتلا به PCOS عدم تعادل هورمونی در رشد و رهاسازی تخم ها از تخمدان ها (تخمک گذاری) اختلال ایجاد می کند. اگر تخمک گذاری انجام نشود، نمی توانید باردار شوید.
۳- انواع تنبلی تخمدان چیست؟
چند نوع تنبلی تخمدان وجود دارد:
- تنبلی تخمدان مقاوم به انسولین
- تنبلی تخمدان ناشی از قرص
- تنبلی تخمدان پنهان
- تنبلی تخمدان التهابی
۴- آیا استرس باعث تنبلی تخمدان می شود؟
محققان معتقدند كه استرس و عوامل محیطی (از جمله رژیم غذایی ، ورزش و آلودگی) در ایجاد تنبلی تخمدان نقش دارند. علل احتمالی دیگر در دوران بارداری و در معرض هورمونهای مردانه (آندروژن یا تستوسترون) و تولید بیش از حد انسولین قرار گرفتن است.
۵- آیا تنبلی تخمدان منجر به سرطان میشود؟
افرادی که مبتلا به تنبلی تخمدان هستند٬ بیشتر از سایر زنان در معرض سرطان تخمدان هستند. بنابرین درمان آن ضروری است
۶- آیا درمان قطعی برای تنبلی تخمدان وجود دارد؟
تا امروز درمان قطعی برای این سندروم وجود ندارد. اما با تحت نظر پزشک قرار گرفتن میتوان علائم آن را کنترل کرد و از بیماری های احتمالی بعدی جلوگیری کرد.
۷- اگر تنبلی تخمدان درمان نشود چه میشود؟
در صورت درمان نکردن تنبلی تخمدان٬ خطر ابتلا به سرطان آندومتر (رحم) افزایش می یابد.
۸- چه مواد غذایی را در تنبلی تخمدان نباید خورد؟
- نوشیدنی های شیرین٬ نوشابه ها و شربت ها
- سیب زمینی شیرین شده
- سبزیجات نشاسته ای مانند سیب زمینی، ذرت و نخود فرنگی.
- دانه های تصفیه شده با آرد سفید مانند نان سفید و ماکارونی، شیرینی یا برنج سفید
- غذاهای قندی مانند شیرینی، کیک و آب نبات
۹- رژیم غذایی تنبلی تخمدان چیست؟
برای کمک به بهبود و درمان تنبلی تخمدان موارد زیر برای کاهش وزن توصیه میشود:
- کاهش مصرف کربوهیدرات
- مقدار زیادی فیبر بخورید
- پروتئین کافی بخورید
- چربی های سالم بخورید
- غذاهای تخمیر شده بخورید
- پرهیز از غذاهای فرآوری شده و قند اضافه شده
- التهاب را کاهش دهید
- با کمک داروهای باروری (کمک برای تخمک گذاری)
- مصرف داروی متفورمین
- مصرف کلومیفن سیترات (در درمان ناباروری موثر است اما چند قلو زایی نیز به همراه دارد)
- بارداری به شیوه IVF
- جراحی سوراخ کردن تخمدان با لیزر یا سوزن تا تخمدان بتوانند مانند حالت عادی تخمک آزاد کند
