این مقاله مورد تایید خانم دکتر اسدی می‌باشد

زمان مطالعه: 9 دقیقه

زایمان سزارین

عناوین اصلی

دلایل ضرورت انجام عمل زایمان سزارین

اگر نمی‌توانید زایمان طبیعی داشته باشید، سزارین به شما این امکان را می‌دهد تا فرزند خود را از طریق جراحی، به دنیا بیاورید. شما ممکن است زایمان به صورت سزارین را، به صورت از قبل برنامه‌ریزی شده، داشته باشید یا ممکن است به دلیل بروز مشکلاتی در حین زایمان، عمل سزارین را به صورت اورژانسی انجام دهید. عوامل زیادی، ضرورت انجام زایمان سزارین را برای شما، بیشتر می‌کند؛ از قبیل:

ضربان قلب غیر طبیعی جنین

ضربان قلب جنین در هنگام زایمان نشانه خوبی از عملکرد جنین است. پزشک شما ضربان قلب جنین را در طول زایمان کنترل خواهد کرد. سرعت نرمال بین 120 تا 160 ضربه در دقیقه متغیر است. اگر ضربان قلب جنین، نشان دهنده این باشد که ممکن است مشکلی وجود داشته باشد، پزشک شما فوراً اقدامات لازم را انجام خواهد داد؛ این اقدامات ممکن است شامل اکسیژن‌رسانی به مادر، افزایش مایعات و تغییر وضعیت مادر شود. اگر ضربان قلب بهبود نیابد، پزشک ممکن است زایمان به صورت سزارین را مناسب ببیند.

وضعیت غیر طبیعی جنین در هنگام تولد

وضعیت طبیعی جنین در هنگام تولد، به صورتِ سر رو به پایین و به پشت مادر است. گاهی اوقات، جنین در وضعیت مناسبی قرار نمی‌گیرد و زایمان از طریق کانال زایمان را دشوارتر می‌کند.

مشکلات زایمان

فرآیند زایمان، پیشرفت نمی‌کند یا آنطور که باید، به پیش نمی‌رود.

اندازه جنین

اندازه نوزاد برای زایمان واژینال، خیلی بزرگ است و باید زایمان سزارین انجام شود.

مشکلات جفت

این مشکل، اشاره به جفت سرراهی دارد که در این موقعیت، جفت، دهانه رحم را مسدود می‌کند ( جدا شدن زودهنگام جفت از جنین، تحت عنوان «بریدگی» شناخته می‌شود).

برخی شرایط پزشکی و سلامتی در مادر، مانند دیابت، فشار خون بالا یا عفونت HIV
وجود زخم‌های تبخال فعال در واژن یا دهانه رحم مادر
دوقلو یا چند قلوزا بودن
سابقه سزارین قبلی

علاوه بر موارد بالا، پزشک شما، ممکن است دلایل دیگری برای انجام زایمان سزارین داشته باشد؛ که بررسی این دلایل کمک می‌کند تا بهترین روش زایمان به بیمار پیشنهاد گردد.

بیشتر بخوانید: آشنایی با انواع زایمان و تکنیکهای کاهش درد زایمان

خطرات انجام زایمان به صورت سزارین

با وجود آنکه زایمان طبیعی کمترین خطر را برای مادران در پی دارد و رایج‌ترین نوع زایمان در میان خانم‌ها است، اما برخی به دلایلی مجبور می‌شوند که اقدام به سزارین نمایند. این مسئله نیز خود منجر به بروز برخی عوارض خاص در بدن مادر و حتی جنین می‌شود. عوارض عمل جراحی سزارین که البته بروز آنها احتمالی است را، می‌توان شامل موارد زیر دانست:

واکنش به داروهای مورد استفاده در حین جراحی
خونریزی
جدا شدن غیرطبیعی جفت، به خصوص در زنانی که تجربه سزارین قبلی داشته‌اند.
آسیب به مثانه یا روده
عفونت در رحم
عفونت محل زخم جراحی
مشکل در ادرار کردن یا عفونت دستگاه ادراری
تاخیر در بازگشت عملکرد طبیعی روده
لخته شدن خون

بعد از انجام زایمان سزارین، یک زن ممکن است که در بارداری آینده، نتواند زایمان طبیعی داشته باشد. این بستگی به نوع برش رحم در حین زایمان دارد. اسکارهای جراحی به صورت عمودی، به اندازه کافی نیرومند نیستند که در حین انقباضات زایمان بعدی، به صورت ثابت باقی بمانند؛ به این دلیل، انجام سزارین مجدد، ضرورت پیدا می‌کنند.

ممکن است زایمان داشتن به صورت سزارین، خطرات دیگری داشته باشید که مختص شما باشد. در صورت امکان، قبل از انجام عمل سزارین، حتماً در مورد نگرانی‌های خود با پزشک متخصص مشورت نمایید تا ایشان نگرانی‌های شما را برطرف سازند؛ زیرا اهمیت بهداشت روان در دوران بارداری و زایمان زیاد است و باید بسیار به آن توجه نمود.

آمادگی‌های لازم برای انجام زایمان سزارین

پزشک شما روش انجام سزارین را برای شما توضیح می‌دهد و شما می‌توانید در صورت داشتن ابهام، از او سوال بپرسید. همچنین از شما خواسته می‌شود که یک فرم رضایت‌نامه را امضاء کنید که به پزشک، اجازه انجام این روش برای شما را می‌دهد. فرم را با دقت بخوانید و اگر چیزی نامشخص است، سوال بپرسید.

از شما می‌پرسند که آخرین بار در چه زمانی، چیزی خورده یا نوشیده‌اید. اگر عمل سزارین شما به صورت برنامه‌ریزی شده است و نیاز به بیهوشی عمومی، نخاعی یا اپیدورال داشته باشد، از شما خواسته می‌شود که تا 8 ساعت قبل از عمل، چیزی نخورید یا ننوشید. از سوی دیگر اگر به هر نوع دارو، لاتکس، پد و ماده بیهوشی حساسیت دارید، با پزشک خود در میان بگذارید.

تمامی داروها (چه داروهای با نسخه و چه بدون نسخه)، ویتامین‌ها، گیاهان دارویی و مکمل‌هایی را که مصرف می‌کنید، به پزشک خود اطلاع دهید. در نظر داشته باشید، که اگر سابقه اختلالات و مشکلاتی در خونریزی دارید یا اگر از داروهای رقیق کننده خون (ضد انعقادها)، آسپرین یا سایر داروهایی که بر لخته شدن خون تاثیر می‌گذارند، استفاده می‌کنید، به پزشک خود اطلاع دهید. ممکن است به شما گفته شود که مصرف این داروها را قبل از عمل، قطع کنید.

ممکن است دارویی برای کاهش اسید معده به شما داده شود. این دارو همچنین، به خشک شدن ترشحات دهان و مجاری تنفسی شما کمک می‌کند. حتما برنامه‌ریزی کنید که بعد از انجام عمل سزارین، کسی پیش شما بماند. ممکن است در چند روز اول بعد از عمل، درد داشته باشید و به کمک جهت نگهداری از فرزند خود نیاز داشته باشید.

در نهایت هر دستورالعمل دیگری را که پزشک به شما برای آماده شدن ارائه می‌دهد را به دقت دنبال کنید و مد نظر قرار دهید. در این صورت شما می‌توانید یک زایمان موفق داشته باشید و با کمترین میزان خطر و مشکل مواجه گردید.

روند انجام عمل زایمان سزارین به چه صورت است؟

عمل جراحی سزارین، در اتاق عمل یا اتاق ویژه زایمان، انجام می‌شود. رویه‌های انجام این جراحی، ممکن است بسته به شرایط شما و عملکرد پزشک شما، کمی متفاوت باشد. در اکثر موارد، برای انجام زایمان سزارین، بیدار خواهید بود؛ فقط در موارد نادر شما به دارویی نیاز دارید که به خواب عمیقی فرو می‌روید (بیهوشی عمومی).

بیشتر زایمان‌های سزارین، با بی‌حسی منطقه‌ای مانند اپیدورال یا بی‌حسی نخاعی، انجام می‌شوند. با کاربرد این روش‌ها، هیچ احساسی از کمر به پایین، نخواهید داشت؛ اما شما بیدار خواهید بود و می‌توانید به محض تولد، نوزاد خود را ببینید و صدای او را بشنوید. به طور کلی، عمل زایمان سزارین این فرآیند را دنبال می‌کند:

از شما خواسته می‌شود لباس‌های خود را در بیاورید و لباس مخصوص اتاق عمل را بپوشید.
شما روی میز عمل یا جراحی، قرار خواهید گرفت.
برای شما، کانتر ادراری قرار داده شود.
یک لوله داخل وریدی (IV)، در بازو یا دست شما، قرار داده می‌شود.
تسمه‌هایی بر روی پاهای شما، به دلایل ایمنی، قرار می‌گیرد تا شما را بر روی میز عمل، ثابت نگه دارد.
موهای اطراف محل جراحی ممکن است تراشیده شوند. پوست با محلول ضد عفونی کننده تمیز می‌شود.
شکم شما با مواد استریل پوشیده می‌شود. همچنین یک پارچه در بالای سینه شما قرار می‌گیرد تا محل جراحی را غربال کند.
متخصص بیهوشی به طور مداوم ضربان قلب، فشار خون، تنفس و سطح اکسیژن خون شما را در طول انجام عمل، بررسی می‌کند.
هنگامی که داروی بیهوشی اثر کرد، پزشک شما، یک برش در بالای استخوان شرمگاهی، به صورت افقی یا عمودی ایجاد می‌کند. ممکن است صدای دستگاه الکتروکوتر را بشنوید که خونریزی را مسدود می‌کند.
پزشک شما برش‌های عمیق‌تری را در بافت‌ها ایجاد می‌کند و ماهیچه‌ها را تا رسیدن به دیواره رحم، جدا می‌کند. او برش نهایی را در رحم ایجاد می‌کند. این برش نیز، یا به صورت افقی است و یا به صورت عمودی.
پزشک شما کیسه آمنیوتیک را باز می‌کند و نوزاد را از طریق سوراخ ایجاد شده، به دنیا می‌آورد. ممکن است کمی فشار یا کشش را احساس کنید.
او بند ناف را قطع می‌کند.
شما در داخل IV خود، دارویی را برای کمک به انقباضات رحم و بیرون راندن جفت، دریافت خواهید کرد.
پزشک جفت شما را بر می‌دارد و رحم را از نظر پارگی یا تکه‌های جفت، بررسی می‌کند.
او از بخیه برای بستن برش در عضله رحم و تغییر موقعیت رحم در حفره لگن استفاده می‌کند.
پزشک شما لایه‌های عضلانی و بافتی را با بخیه می‌بندد. او برش پوست را با بخیه یا منگنه‌های جراحی می‌بندد.
در نهایت، پزشک شما یک باند استریل را در محل جراحی، قرار می‌دهد.

مراقبت‌های بعد از عمل سزارین

بیماران برای آنکه بتوانند سلامتی خود را بعد از جراحی زایمان سزارین حفظ کنند، نیاز دارند تا برخی مراقبت‌های خاص را مد نظر قرار دهند. این مراقبت‌ها هم در محیط بیمارستان، هم در خانه ضرورت دارند و باید با نهایت دقت رعایت شوند.

الف) مراقبت‌های ضروری در بیمارستان

در اتاق ریکاوری، پرستاران، فشار خون، تنفس، نبض، خونریزی و میزان پایداری رحم شما را بررسی خواهند کرد. معمولاً می‌توانید در حالی که در اتاق ریکاوری هستید، در کنار فرزندان باشید. تغذیه با شیر مادر می‌تواند از اتاق ریکاوری شروع شود؛ درست همانند زایمان طبیعی. پس از یک یا 2 ساعت ماندن در اتاق ریکاوری، برای بقیه مدت بستری در بیمارستان، به اتاق خود منتقل خواهید شد.

با از بین رفتن اثر داروی بیهوشی زایمان سزارین، ممکن است در صورت نیاز، داروی ضد درد دریافت کنید. این کار می‌تواند توسط پرستار انجام شود و یا از طریق دستگاه متصل به لوله داخل وریدی (IV) به شما تزریق شود. در برخی موارد، داروی ضد درد ممکن است از طریق کاتتر اپیدورال تا زمانی که خارج شود، برای شما تجویز شود.

با شروع مجدد کار دستگاه روده پس از جراحی، ممکن است دچار درد گاز روده شوید. تشویق می‌شوید که از تخت خود بلند شوید. حرکت در اطراف و راه رفتن، به کاهش این درد کمک می‌کند. پزشک شما نیز ممکن است برای کاهش درد، به شما دارو بدهد. ممکن است برای چند روز، انقباضات رحمی به نام «دردهای بعد از زایمان» را احساس کنید. رحم به انقباض خود ادامه می‌دهد و در طول مدت چند هفته، کوچکتر می‌شود.

معمولاً یک روز بعد از جراحی سزارین، کاتتر ادراری برداشته می‌شود. چند ساعت بعد از زایمان سزارین، به شما مایعاتی داده می‌شود تا بنوشید. شما می‌توانید به تدریج، غذاهای جامد بیشتری را بسته به شرایط خود، استفاده کنید. احتمال دارد تا زمانی که در بیمارستان هستید، در داخل IV، آنتی‌بیوتیک به شما داده شود؛ برای ادامه مصرف آنتی‌بیوتیک در خانه نیز، نسخه آن برای شما تجویز خواهد شد.

ب) مراقبت‌های ضروری در منزل

برای خونریزی بعد از زایمان سزارین، باید از نوار بهداشتی استفاده کنید. وجود گرفتگی و خونریزی واژینال تا چند روز پس از تولد فرزند، طبیعی است. ممکن است ترشحاتی داشته باشید که طی چند هفته، از رنگ قرمز تیره یا قهوه‌ای به رنگ روشن‌تر، تغییر کند.

تا زمانی که پزشک به شما توصیه می‌کند، دوش نگیرید، از تامپون استفاده نکنید و یا رابطه جنسی نداشته باشید. همچنین ممکن است محدودیت‌های دیگری برای انجام فعالیت‌های روزانه خود داشته باشید؛ از جمله عدم فعالیت شدید، رانندگی یا بلند کردن وسایل سنگین.

طبق توصیه پزشک، داروی مسکن مصرف کنید. آسپرین یا برخی داروهای ضد درد دیگر ممکن است میزان خونریزی را افزایش دهند. بنابراین، مطمئن شوید که فقط داروهای توصیه شده را مصرف می‌کنید. همچنین جهت انجام ویزیت بعدی با پزشک خود، قرار ملاقات ترتیب دهید. زمان این ویزیت، معمولاً اگر 2 تا 3 هفته بعد از جراحی باشد، مناسب‌تر خواهد بود. با رعایت تمامی این نکات، دیگر با هیچ مشکلی بعد از زایمان مواجه نخواهید شد.

در صورت بروز چه مشکلاتی باید به پزشک مراجعه کرد؟

در صورت بروز هر یک از موارد زیر، سریعاً با پزشک خود تماس بگیرید؛ یا فورا به ایشان مراجعه نمایید؛

بروز خونریزی شدید واژن
ترشحات بدبو از واژن
وجود تب یا لرز
بروز درد شدید در ناحیه شکم
افزایش درد، قرمزی، تورم، خونریزی یا سایر ترشحات از محل برش جراحی
درد در ناحیه پا
مشکل در تنفس، درد در قفسه سینه یا تپش قلب

پزشک شما ممکن است بسته به وضعیت شما، دستورالعمل‌های خاصی را به شما پیشنهاد نماید؛ تا بتوانید از بروز مشکلات بعدی در بدن خود جلوگیری نمایید.

جمع‌بندی

پزشکان متخصص، همگی با هم توافق دارند که برای بارداری‌های بدون عارضه و کم‌خطر، ایمن‌ترین روش، زایمان طبیعی است؛ صرف نظر از آنچه ممکن است شما شنیده باشید، زایمان سزارین، گزینه آسانی نیست؛ نباید بدون دلیل پزشکی خوب، انجام شود. سزارین انتخابی، به این معنی است که تصمیم به انجام آن، قبل از شروع فرایند زایمان گرفته شده است.

اگرچه این نام، ظاهراً نشان می‌دهد که شما روش سزارین را برای زایمان خود انتخاب کرده‌اید؛ اما بیشتر به دلایل پزشکی است. با توجه به اینکه از هر 4 زن، حدود 1 نفر از آن‌ها، به روش سزارین، زایمان می‌کنند، خواه زایمان، به دلایل پزشکی انتخاب شده باشد یا به عنوان یک انتخاب شخصی باشد، طبیعی است که مادران باردار در مورد این روش زایمان، نگرانی‌ها و ابهاماتی را داشته باشند.

گاهی اوقات ایمن‌ترین روش برای تولد فرزند، زایمان سزارین است. حتی در برخی شرایط، تنها راه است. حدود 20 درصد از زنان در نهایت، زایمان را به صورت سزارین اورژانسی انجام می‌دهند. در هر حال برای داشتن یک زایمان مناسب، بهتر آن است که به پزشک متخصص مراجعه شود تا ایشان بررسی‌های لازم را بر روی مادر و جنین انجام دهد. در نهایت بهترین روش انتخاب شده و به بیمار توصیه شود.

سوال‌های متداول

انجام زایمان سزارین، چقدر طول می‌کشد؟

انجام این روش زایمان، بسیار سریع است؛ خود زایمان سزارین، معمولاً حدود 10 دقیقه طول می‌کشد و در ادامه، 30 دقیقه دیگر، برای اقدامات مراقبتی و درمانی بعد از عمل برای مادر، نیاز است.

در طی انجام عمل سزارین، از چه نوع بیهوشی استفاده می‌شود؟

به شما بیهوشی عمومی، بلوک اپیدورال یا بلوک نخاعی داده خواهد شد. اگر برای شما از بیهوشی عمومی استفاده شود، در حین زایمان، بیدار نخواهید بود. بلوک اپیدورال، نیمه پایینی بدن را بی‌حس می‌کند.

آیا امکان دارد که در هنگام زایمان سزارین، پدر در اتاق باشد؟

بله؛ در واقع، اکثر بیمارستان‌ها تلاش می‌کنند تا این روش را همانند روند زایمان طبیعی، انجام دهند.

چه مدت طول می‌کشد تا بعد از انجام عمل سزارین، بهبود پیدا کنیم؟

پس از سزارین، ممکن است تا 48 ساعت پس از تولد، در بیمارستان بستری شوید. معمولاً بعد از سزارین احساس تهوع می‌کنید. برای کمک به بهبودی پس از اتمام اپیدورال، تشویق می‌شوید تا به آرامی حرکت را شروع کنید. در نهایت شش تا هشت هفته طول می‌کشد تا بتوانید فعالیت‌های مهمتر را انجام داده و به روند متداول زندگی خود باز گردید.

اگر به نوزاد خود شیر می‌دهیم، می‌توانیم از مسکن استفاده کنیم؟

توصیه می‌شود بعد از انجام زایمان سزارین، از مسکن‌ها استفاده کنید و مصرف آنها در دوران شیردهی خطری ندارد. به یاد داشته باشید که داروهای مسکن خود را به صورت منظم و بسته به دستور پزشک مصرف کنید.

چه مدت بعد از زایمان سزارین، می‌توانیم دوباره ورزش کنیم؟

در هنگام معاینه شش هفته‌ای بعد از زایمان، از پزشک خود بپرسید که چطور ورزش را به برنامه روزانه خود بازگرداند. هر زنی با سرعت مختص خود، فرآیند بهبود را طی می‌کند؛ بنابراین بهتر است با یک متخصص مشورت کنید.