حاملگی خارج از رحم

آن چه در این مقاله میخونید:

حاملگی خارج از رحم چیست؟

علائم حاملگی خارج از رحم چیست؟

فاکتورهای افزایش ریسک حاملگی خارج از رحم

آیا میتوان از حاملگی خارج از رحم پیشگیری کرد؟

تست های تشخیصی و آزمایشگاهی

موارد منع مصرف داروی متوتروکسات در حاملگی اکتوپیک (خارج از رحم)

آیا امکان نگهداری جنین حاصل از حاملگی خارج از رحم هست؟

حاملگی خارج از رحم یا Ectopic Pregnancy:

چه وقت به یک بارداری واژه ی نابجا یا اکتوپیک گفته می شود؟

حاملگی اکتوپیک به بارداری خارج از حفره ی اندومتر (رحم) گفته می شود که جنین در حال رشد بر روی دیواره ی رحمی جایگزین نمی شود، بلکه به برخی سطوح دیگر متصل می شود.

در نود و هشت درصد مواقع حاملگی های خارج رحمی، این سطوح در داخل لوله های فالوپ قرار دارند؛ که به آن حاملگی لوله ای (tubal pregnancy) نیز گفته می شود.

به ندرت جنین در حال رشد به یک مکان دیگر مانند گردن رحم یا تخمدان متصل می شود.

میزان بروز حاملگی های اکتوپیک امروزه رو به افزایش گذاشته است که علت های عمده ی آن بیماری های التهابی لگن، استفاده از فناوری های کمک باروری و بستن لوله ها می باشد.

خوشبختانه میزان عوارض و مرگ و میر به دلیل تشخیص زودرس به طور قابل توجهی کاهش یافته است.

در ابتدا میخواهیم یک نگاه کلی به این موضوع داشته باشیم و با نشانه های آن آشنا شویم:

علائم کلاسیک حاملگی نابجا چیست؟

• درد:
  درد شکم یا لگن، یک طرفه یا دوطرفه، به صورت منطقه ای یا منتشر.
• آمنوره:
  حدود نیمی از زنان در زمان مورد انتظار برای خونریزی قاعدگی، درجات متغیری از خونریزی را دارند که سبب می شود از حاملگی خود بی اطلاع باشند.
• خونریزی های بی قاعده از واژن
• سنکوپ:
  از هوش رفتن یا سرگیجه ی شدید می تواند نشان دهنده ی خونریزی داخل شکمی باشد.

ریسک فاکتورهای حاملگی نابجا چیست؟

• زنانی که در گذشته دچار بیماری های التهابی لگن بوده اند
• سیگاری بودن در حال حاضر یا در گذشته
• وجود IUD

در حدود یک سوم از زنانی که دچار این نوع حاملگی می شوند هیچ ریسک فاکتوری وجود ندارد!

فاکتورهایی که با لوله های فالوپ مرتبط میباشند چیست؟

• بیماری های التهابی لگن (PID):
  باعث التهاب در رحم، لوله ها و تخمدان ها میشود که میتواند منجر به چسبندگی اعضا داخل لگن شود.
• جراحی لوله ها در گذشته
  اندومتریوز
  لیومیوم
  آنومالی های لوله ها

بیش از یک سوم بارداری هایی که ممکن است پس از بستن لوله ها اتفاق بیفتد نیز اکتوپیک می باشد.

• فناوری کمک باروری (ART):

داروهایی که به منظور افزایش تولید فولیکول های تخمدانی به کار برده می شوند، باعث بالا رفتن سطوح هورمون های پروژسترون و استرادیول می شوند که بر حرکات لوله های فالوپ و همچنین شل شدن رحم تاثیر میگذارند؛ به همین دلیل قبل از IVF لوله ی معیوب بایستی خارج شود.

• در زنانی که از IUD استفاده می کنند،
  در صورت وقوع حاملگی، ۵٪ اکتوپیک می باشند. که در مقایسه با زنانی که از روش های پیشگیری استفاده نمی کنند، کمتر است.

آیا میتوان از حاملگی خارج از رحم پیشگیری کرد؟

شما میتوانید با رعایت دو نکته زیر تا حدزیادی از حاملگی بابجا پیشگیری کنید:

۱- پیشگیری و درمان به موقع و سریع بیماری های مقاربتی تا حد خوبی از وقوع بارداری نابجا جلوگیری کنید؛

۲- ترک کردن سیگار

تست های تشخیصی و آزمایشگاهی در این زمینه چی هستند؟

• سونوگرافی:
  اصولا هر گاه تشخیص برای پزشک مشخص نباشد، بیماران با اندازه گیری مکرر HCG و همچنین سونوگرافی از طریق واژینال پیگیری می شوند.

هرگاه میزان HCG در محدوده ی قابل تمایز (یعنی بین ۱۵۰۰ تا ۲۰۰۰) قرار گرفت، سونوگرافی باید بتواند حاملگی داخل رحمی را تشخیص بدهد، حال اگر میزان این هورمون بالاتر از آن محدوده باشد و سونوگرافی واژینال تشخیصی نباشد، حاملگی نابجا یا مراحل اولیه ی یک حاملگی طبیعی مطرح می باشد.

• لاپاراسکوپی:
  امروزه سونوگرافی از طریق واژینال به عنوان ابزار تشخیصی ارجح ، جایگزین این روش شده است.

اما در صورت لزوم جراحی برای درمان حاملگی اکتوپیک و به شرط پایدار بودن شرایط همودینامیک بیمار، لاپاراسکوپی روش استاندارد میباشد.

کورتاژ معمولا زمانی انجام می شود که بر اساس یافته های سونوگرافی و نیز سطوح هورمون HCG، بین حاملگی اکتوپیک و نیز حاملگی داخل رحمی و غیر طبیعی تردید وجود داشته باشد.

( اگر بارداری ناخواسته نباشد، نباید کورتاژ انجام شود؛ زیرا ممکن است یک بارداری طبیعی داخل رحمی که در مراحل اولیه می باشد را خارج کند.)

• لاپاراتومی:
  در موافعی که علائم حیاتی بیمار ناپایدار است، جراحی فوری ضرورت دارد.
• کلدوسنتز:
  از طریق واژن سوزنی را وارد می کنند.
• MRI:
  زمانی از این روش استفاده می شود که محل حاملگی اکتوپیک در مناطق نامعمول باشد یا میخواهند قبل از عمل جراحی از خونریزی های شدید جلوگیری کنند.

در چه مواقعی میتوان از درمان انتظاری استفاده کرد؟

درمان انتظاری یعنی تحت نظر پزشک به شکل دوره ای چکاپ شده و به محض علامتدار شدن و پیدایش مشکل درمان شروع میشود. این مورد در موارد زیر به کار برده میشود:

۱- در بیمارانی که علامت دار نیستند.

۲- سطوح اولیه ی هورمون HCG در آن ها پایین باشد و نیز شواهدی که نشان دهنده ی از بین رفتن خود به خودی حاملگی اکتوپیک باشد، وجود داشته باشد.
(سطوح HCG کاهش پیدا کند.)

۳- بیمار در ارتباط با خطر پارگی لوله، خونریزی داخل شکمی و نیز لزوم انجام جراحی اورژانسی آموزش لازم را ببیند.

• درمان دارویی:

متوتروکسات (MTX) برای زنانی که تشخیص حاملگی اکتوپیک در آن ها تایید شده است و همچنین علائم حیاتی و همودینامیک پایدار دارند نیز در زنانی که شک بالینی قوی برای حاملگی اکتوپیک وجود دارد، تجویز می شود.

• درمان جراحی (قطعی ترین درمان):

فقط برای افرادی که منع استفاده از درمان دارویی داشته باشند و یا شواهدی مبنی بر پارگی لوله در آنها وجود داشته باشد، انجام می گیرد.

• جراحی به روش لاپاراسکوپی:

در بیمارانی که از لحاظ علائم حیاتی و همودینامیک پایدار می باشند و به درمان طبی پاسخ مناسب نداده اند، روش استاندارد درمان جراحی می باشد.

• درمان اورژانسی:

هر گاه یک حاملگی اکتوپیک دچار پارگی شود، جراحی فوری مورد نیاز می باشد.

موارد منع مصرف داروی متوتروکسات در حاملگی اکتوپیک شامل چه مواردی می شود؟

• شیردهی
• نقص ایمنی
• مصرف مزمن الکل
• کبد چرب الکلی
• سایر بیماری های مزمن کبدی
• حساسیت به متوتروکسات
• بیماری ریوی فعال
• بیماری زخم پپتیک
• ساک حاملگی بزرگتر از ۳٫۵ cm
• فعالیت قلب جنین

شاید برای شما این سوال پیش بیاید که

آیا امکان نگهداری جنین حاصل از حاملگی اکتوپیک وجود دارد؟

پاسخ شما این می باشد که جنین در این نوع حاملگی شانس زنده ماندن ندارد و هم چنین مادر می تواند در معرض خون ریزی های شدید تهدید کننده ی حیات قرار بگیرد.